HMS Amphion (1911)
l
 
Indeks

Aktualnosci
Capital Ships

Nieco historii
Utracone K

Aboukir
Adm. Graf Spee
Adm. Nachimow
Alb. da Barbiano
Alb. da Giussano
Alm. Oquendo
Amphion
Argyll
Armando Diaz
Ashigara
Astoria
Atlanta
Black Prince
Blas de Lezo
Blücher (1908)
Blücher (1937)
Bremen
Brummer
Canberra
Card. Cisneros
Cassandra
Cezare Rossarol
Charleston
Charybdis
Chokai
Cöln (1909)
Cöln (1916)
Cressy
Cristóbal Colón
Curacoa
Curlew
Czerw. Ukraina
Defence
De Ruyter
Dmitrij Donskoj
Dragon
Drake
Dresden (1907)
Dresden (1917)
Durban
Edinburgh
Elbing
Emden
Exeter
Falmouth
Frankfurt
Frauenlob
Friedrich Carl
Furutaka
G. d. Bande Nere
Gius. Garibaldi
Haguro
Hampshire
Helena
Hermes
Hogue
Houston
Huron
Indianapolis
Infanta M. Teresa
Java
Jingyuan
Jintsu
Juneau
Kaiser Joseph I
Karlsruhe
Kinu
Kléber
Komintern
Königsberg
Krasnyj Kawkaz
Kuma
Kumano
Ladoga
Maine
Mainz
Manchester
Maya
Midilli
Mogami
München
Nachi
Neptune
Northampton
Nürnberg (1916)
Pallada
Pathfinder
Penguin
Perth
Pioneer
Prinz Adalbert
Prinz Eugen
Quincy
Raleigh
Rochester
Rostock
Sakawa
San Diego
Scharnhorst
Schurz
Strasbourg II
Sydney
Thames
Undine
Vincennes
Vizcaya
Warrior
Wiesbaden
Wilkes-Barre
Zenta
Zhiyuan

Położenie stępki 15.03.1911
Wodowanie 04.12.1911
W służbie od 02.04.1913
Modernizacje -
Zatopiony 06.08.1914
Typ Active, liczba jednostek w typie 3
Wyporność 3 390 ts
Wymiary d-123,4 s-12,5 z-4,4 m
Uzbrojenie 10x102, 4x47 mm
Pancerz pp 25-13 mm
Prędkość maks. 25 w
Załoga 293

l

HMS Amphion
Picture: Militaer Wissen
W latach 1904-1912 Royal Navy zwodowała 15 niewielkich okrętów, klasyfikowanych jako krążowniki zwiadowcze, należących do 7 typów. Każdy z nich, oprócz ostatniego, liczył po dwie jednostki, których wyporność wahała się między 2 800 a 3 400 ton. Rozmiarami nie różniły się wiele od późniejszych o parędziesiąt lat niszczycieli, zaś w swoim czasie były przeznaczone głównie do roli przewodników flotylli kontrtorpedowców i prowadzenia rozpoznania na rzecz floty. Ich kariera była raczej krótka, zaś jej koniec wiązał się z wprowadzaniem do służby nowych i szybszych lekkich krążowników oraz coraz większych kontrtorpedowców, które wspólnie przejęły ostatecznie funkcje krążowników zwiadowczych. Wzięły one jeszcze udział w pierwszej wojnie światowej ze stratą dwóch jednostek, ale ostatecznie niemal wszystkie zostały sprzedane na złom z początkiem lat dwudziestych. Ostatni z nich, HMS Boadicea, podzielił ten sam los w 1926 roku.

Typ Active należał do drugiej grupy krążowników zwiadowczych, liczącej łącznie siedem jednostek i zamówionej w ramach programu rozbudowy floty w latach 1907-1910. Były one nieco większe od okrętów z grupy pierwszej i wyposażone w turbiny napędowe (oraz kotły opalane już nie tylko węglem, ale także i ropą), tak samo jednak lekko opancerzone i ze skromnym uzbrojeniem, przeznaczonym do walki z kontrtorpedowcami (chociaż kaliber dział powiększono w ich przypadku do 102 mm). Konstrukcyjnie przypominały krążowniki pancernopokładowe, z opadającym ku burtom pancerzem (pierwsza grupa otrzymała skromny pancerz burtowy i lekkie opancerzenie pokładu). Ich główną zaletą była prędkość rzędu 25 węzłów, przy czym typ Active wyróżniał się nawisowym dziobem o nowoczesnym kształcie.


HMS Amphion
Picture: Rememberence NI
Koleje służby wszystkich trzech jednostek typu były dość podobne, przy czym po utracie Amphiona pozostałe dwa krążowniki, HMS Active i HMS Fearless działały dość często razem. Oprócz innych akcji wzięły udział w bitwie jutlandzkiej, gdzie nie odegrały wszakże żadnej znaczniejszej roli. Active został później na kilka lat przesunięty do Floty Śródziemnomorskiej (służył w Gibraltarze), Fearless zaś trafił na krótko na Bałtyk, po czym powrócił na wody Szkocji. W styczniu 1918 roku staranował przypadkowo w zatoce Firth of Forth okręt podwodny HMS K17, który zatonął z całą załogą. Zajście to zostało nazwane (zapewne w przypływie podszytego ironią czarnego humoru) bitwą koło Isle of May.
l

HMS Amphion, brytyjska kartka pocztowa z okresu Wielkiej Wojny
Picture: Gale&Polden, Harwich and Dover Court
Wraz początkiem służby HMS Amphion został przydzielony do dyspozycji 4. Dywizjonu Pancerników, jednak miesiąc później przesunięto go do 1. Dywizjonu Lekkich Krążowników. Pozostał tam przez rok, trafiając ostatecznie na właściwie dla siebie miejsce w 3. Flotylli Kontrtorpedowców (zasadniczo został zaprojektowany do współpracy z takimi właśnie jednostkami). W chwili wybuchu wojny jego formacja była częścią Sił Harwich, odpowiedzialnych za obronę wschodniego podejścia do Kanału Angielskiego, stąd i w całkiem naturalny sposób to ona właśnie została wysłana w morze, gdy jeden z brytyjskich parowców zameldował o podejrzanej niemieckiej aktywności w rejonie ujścia Tamizy. Miało to miejsce 5 sierpnia, czyli w drugim dniu udziału Wielkiej Brytanii w Wielkiej Wojnie. Akcja okazała się sukcesem, gdyż Amphion i jego podopieczni zaiste przechwycili niemiecką jednostkę SMS Königin Luise, wcześniej własność linii Hamburg-Holland, statek wykorzystywany w czasie pokoju do połączeń promowych. Został on przejęty przez Kaiserliche Marine dla wykorzystania w roli stawiacza min i tym właśnie zajmował się w chwili dostrzeżenia przez Brytyjczyków. Co więcej, dla niepoznaki otrzymał malowania brytyjskiego armatora Great Eastern Railway. Wiele to mu jednak nie pomogło. Ostrzelany skutecznie przez Amphiona zatonął około południa (być może po dodatkowym otwarciu zaworów dennych).

Picture: Akpool

Picture: Militaer Wissen
Dwie grafiki pocztówkowe, niemiecka i brytyjska, przedstawiające zatonięcie HMS Amphion
Było to pierwsze zwycięstwo Royal Navy podczas tej wojny. Po jego odniesieniu zespół kontynuował patrol, dochodząc wieczorem do holenderskiego wybrzeża, po czym obrał kurs powrotny. Po drodze doszło jeszcze do spotkania ze statkiem SS St Petersburg, noszącym tak samo barwy Great Eastern Railway, ale tym razem rzeczywiście będącym własnością tego armatora. Co więcej, przewoził on na swoim pokładzie niemieckiego ambasadora, wracającego do kraju (co oznaczało specjalny status jednostki). Dowódca Amphiona musiał interweniować, gdy niszczyciele otworzyły w zapale ogień do statku. Szybko zostały spacyfikowane i wszystko byłoby dobrze, gdy nie błąd nawigacyjny, który nad ranem wprowadził zespół na miny, postawione poprzedniego dnia przez SMS Königin Luise. Jedna z nich eksplodowała przy burcie Amphiona o 6:45, rozłamując niemal kadłub w okolicy mostku. Zginęło przy tym wielu spośród tych, którzy spożywali akurat śniadanie w mesie, jak i liczni uratowani wcześniej z niemieckiego stawiacza min. O 7:03, już w trakcie zdejmowania załogi, krążownik trafił na drugą minę, co wywołało eksplozję przednich komór amunicyjnych. Szczątki okrętu (w tym i wyrwane z mocowań działo) obsypały sąsiednie jednostki, zabijając trzy osoby. Sam HMS Amphion zatonął kwadrans później ze stratą 132 własnych ludzi oraz bliżej nieustalonej liczby niemieckich jeńców. Tym samym powtórnie zapisał się w historii, i to w ciągu zaledwie dwóch dni, tym razem jako pierwsza strata Royal Navy w tej wojnie.
l


Jedno z dział na wraku HMS Amphion
Picture: Dartmouth Chronicle

Wiadomo, że wrak Amphiona, znajdujący się około 40 mil od Harwich (i jakieś 45 mil od belgijskiego wybrzeża), został rozpoznany przez służby hydrograficzne, być może po raz pierwszy, w 1995 roku. Stwierdzono wówczas, że szczątki okrętu spoczęły na głębokości 37 metrów z kadłubem przełamanym na dwie, odległe od siebie o 50 metrów części. Przedsięwzięta w 2016 roku wyprawa British Sub-Aqua Club z udziałem (między innymi) nurków Mike'a Rowleya i Dave'a Locka, która spędziła w rejonie pięć dni, pozwoliła na dokładniejsze poznanie jego stanu (przy okazji odszukano także wrak SMS Königin Luise, który okazał się nieźle nawet zachowany, chociaż spoczął na dnie w pozycji odwróconej). Jak stwierdzono, poddane oględzinom części kadłuba tkwią mocno piaskach (dziobowa przechylona jakieś 20 stopni na prawą burtę), wszakże z zachowanym w dużym stopniu odeskowaniem pokładu i z trzema co najmniej działami wciąż na stanowiskach oraz jedną szalupą, nadal zamocowaną do żurawików. Wznoszą się przy tym na jakieś cztery metry ponad poziom dna. Całość jest mocno obrośnięta i podobnie jak niedaleki wrak pomocniczego stawiacza min, już od dawna pełni funkcję sztucznej rafy koralowej dla wszelkich podmorskich stworzeń. Ekipa potraktowała znalezisko z całym szacunkiem jako grób wojenny, stosując zasadę, aby tylko oglądać, niczego nie ruszając. Od strony formalnej wrak krążownika HMS Amphion podlega ochronie na mocy ustawy z 1986 roku.
l
HMS Amphion w Wikipedii
HMS Amphion na stronie Militaer Wissen
Wodowanie HMS Amphion w 1911 roku: You Tube
Artykuł o utracie HMS Amphion na stronie BBC Blogs
Artykuł o zejściu do wraku HMS Amphion w 2016 roku: Dartmouth Chronicle
Artykuł (między innymi) o krążowniku HMS Amphion i jego wraku w serwisie Divernet
l
Copyright © 2020 by Estraven