SMS Dresden krótko po wejściu do służby
Picture: Maritime Quest

Wejście Dresdena do służby zostało opóźnione najpierw przez zderzenie z inną jednostką podczas prób (samo w sobie niegroźne, ale wał śruby trzeba było wymienić), potem przez awarię turbiny. Ostatecznie zaś i tak nie ukończył wszystkich prób poremontowych, gdyż z potrzeby politycznej wyznaczono go do złożenia wizyty w Stanach Zjednoczonych. Chodziło o połączone obchody "odkrycia" rzeki Hudson i premiery wodnołopatkowego parowca Fultona, co związek wykazywało niewielki, ale miało posłużyć promocji Nowego Jorku (wtedy nie będącego jeszcze "stolicą świata"). Dresden dotarł do celu 24 września 1909 roku, odpracował wraz z dwoma jeszcze niemieckimi okrętami część oficjalną i 22 października wrócił do kraju, gdzie został włączony w skład sił rozpoznawczych Hochseeflotte. Kolejne dwa lata upłynęły mu na rutynowej służbie (w ramach której w lutym 1910 roku zderzył się ponownie, tym razem z krążownikiem Königsberg). W kwietniu 1912 roku "zajrzał" na Morze Śródziemne, gdzie rok później został oddelegowany na dłużej, dołączając do Eskadry Śródziemnomorskiej, skupionej wokół krążownika liniowego SMS Goeben.

SMS Dresden z białą flagą na przednim maszcie, krótko przed zatopieniem
Picture: Q 46021 from the collections of the Imperial War Museums

Wczesną jesienią przeszedł na krótko do Niemiec dla dokonania przeglądów, po czym miał powrócić na południe, jednak sytuacja w Ameryce Środkowej (gdzie Niemcy też miały swoje interesy) zmusiła dowództwo do wysłania Dresdena do Vera Cruz, ogarniętego wraz z resztą Meksyku rewolucyjną gorączką (w zasadzie miał tam płynąć SMS Karlsruhe, zaplanowany jako zmiennik dla wypatrującego już stoczni krążownika Bremen, ale nie zdołano go na czas wprowadzić do służby). Na miejscu załoga Dresdena głównie pomagała rodakom wynieść głowy z zawieruchy (chociaż mieszała się też do przemytu broni), na koniec zaś, 20 lipca 1914 roku, wywiozła z Meksyku obalonego dyktatora, Victoriana Huertę, odstawiając go na Jamajkę, gdzie Brytyjczycy zapewnili mu azyl. W Europie tymczasem też robiło się coraz bardziej gorąco, co powstrzymało Dresdena od planowanego na koniec lipca powrotu do Niemiec.

Gdy w nocy z 4 na 5 sierpnia dotarła na pokład krążownika wiadomość o wybuchu wojny, oznaczało to zmianę priorytetów - od tej chwili okręt miał zwalczać żeglugę handlową przeciwnika na akwenie, na którym akurat się znalazł. Odniósł w tym niejakie sukcesy, niemniej po naprawach siłowni w połowie września dowódca krążownika dał się skusić wieściom, jakby ruch statków u zachodnich brzegów Ameryki Południowej był znacznie większy, niż na Atlantyku, przeszedł więc Cieśninę Magellana i po niejakim krążeniu dołączył 12 października do Eskadry Wschodnioazjatyckiej wiceadmirała von Spee, który zatrzymał się akurat u brzegów Wyspy Wielkanocnej. Było to zdarzenie brzemienne w skutki, z których pierwszym był udział Dresdena w bitwie pod Coronelem, zaplanowanej jako zasadzka na przebywający w okolicy lekki krążownik HMS Glasgow. Brytyjskich okrętów było tam jednak więcej, w tym dwa krążowniki pancerne, Monmouth i Good Hope. Walka toczyła się przy kiepskiej pogodzie i w zapadającym mroku, a co więcej, Brytyjczycy z góry znaleźli się w gorszym położeniu - sylwetki ich okrętów rysowały się wyraźnie na tle zachodzącego słońca, podczas gdy niemieckich nie było prawie widać na tle ciemnego lądu. Oba krążowniki pancerne Royal Navy poszły na dno z całymi załogami, co oznaczało dla eskadry wielkie zwycięstwo, ale i potencjalnie wielki kłopot, chociaż straty Niemców były nieporównywalnie mniejsze od Brytyjczyków (i tylko Dresden i Leipzig omal nie storpedowały się nawzajem po zmroku, ale to był jedyny zgrzyt).

Tonący SMS Dresden
Picture: British Battles

Wieść o wielkiej klęsce pod Coronelem przyprawiła Admiralicję o solidny ból głowy i admirał Fisher (tak, ten Fisher od krążowników liniowych) musiał jakoś na to zareagować. Pomysł miał akurat sensowny: wysłać na południowy Atlantyk dwa szybkie i świetnie uzbrojone krążowniki liniowe, które powinny bez trudu rozprawić się z eskadrą grafa Spee. I tak też się stało i tym razem Niemcy nie mieli szczęścia. Najpierw nie dotarła do nich wiadomość o skierowaniu nowych sił Royal Navy na południe, potem przyszło dowódcy do głowy, aby zaatakować bazę na Falklandach, co miało być "łatwym sukcesem", zaś po trzecie, ujrzawszy z zaskoczeniem owe nowe siły w Port Stanley nie działał dość zdecydowanie (a przyłapał Brytyjczyków na bunkrowaniu, co mogło ich wiele kosztować). Rozegrana 8 grudnia 1914 roku bitwa falklandzka pokazała, że właściwie zastosowane krążowniki liniowe potrafią być potwornie skuteczne. HMS Invincible i HMS Inflexible nie dały krążownikom pancernym Scharnhorst i Gneisenau żadnych szans, topiąc oba po niezbyt długim pościgu. W tym samym czasie lekkie krążowniki Royal Navy zajęły się niemieckimi lekkimi krążownikami. HMS Kent dopadł i zatopił SMS Nürnberg, HMS Corwall i HMS Glasgow zatopiły SMS Leipzig i tylko Dresden jako jedyny zdołał uciec na południe.

Tonący SMS Dresden
Picture: Navie e Armatori

Ucieczka była jednak w gruncie rzeczy tylko odroczeniem wyroku. Samotny krążownik, z dala od własnych baz i tropiony na dodatek przez przeważające siły nie miał wielkich szans. 9 grudnia Dresden obszedł ponownie Przylądek Dobrej Nadziei i przez następnych parę miesięcy ukrywał się między wysepkami, starając się pozyskać jak najwięcej węgla i doprowadzić sterane już maszyny do jak najlepszego stanu. W końcem lutego dotarł do wyspy Más a Tierra w chilijskim archipelagu Juan Fernández (obecnie z przyczyn turystycznych jest to Wyspa Robinsona Cruzoe), gdzie natknął się na HMS Kent (Anglicy nie zapomnieli!). Ponownie zdołał uciec, jednak gdy następnego ranka rzucił kotwicę w Zatoce Cumberland na wyspie Más a Fuera (obecnie Wyspa Alejandro Selkirk, 180 kilometrów dalej na zachód), był prawie bez węgla a maszyny ledwie dyszały. Niecały tydzień później, 14 marca w zatoce pojawiły się Glasgow i Kent. Dowódca Dresdena uzgodnił już z chilijskimi władzami, iż jego okręt będzie internowany i próbował nawet przekazać to Anglikom (wysyłając jako parlamentarzystę oficera ze swojej załogi, niejakiego Canarisa, który miał stać się sławnym podczas drugiej wojny), ale wiele to nie dało. Royal Navy nie po to szukała ostatniego zbiega tak długo, aby teraz zwracać uwagę na prawo międzynarodowe. Brytyjskie krążowniki otworzyły ogień, zaś niemiecka załoga zaczęła przygotowania do samozatopienia swojego okrętu, co dokonało się krótko po wywieszeniu białej flagi na przednim maszcie.

Obło kadłuba Dresdena (2012)
Picture: Daniel Malfanti, Tamarugodive

Rumowisko pokładu na wraku Dresdena (2012)
Picture: Daniel Malfanti, Tamarugodive

Ostatnia akcja Dresdena (który oddał nawet trzy salwy) kosztowała życie ośmiu ludzi, załoga trafiła zaś do niewoli (chociaż Canaris zbiegł w sierpniu 1915 roku i dwa miesiące później zameldował się w Niemczech). Krążownik zaś mocno ucierpiał podczas samozatopienia, co stwierdzono oficjalnie w 2002 roku, gdy do wraku dotarła wyprawa Jamesa P. Delgado wysłana przez agencję NUMA (nie powieściową, ale tę prawdziwą, chociaż także powołaną do istnienia przez Clive'a Cusslera). Niezależnie od tego wiadomo, że schodzono do wraku już w 1965 roku, gdy wydobyto z niego kompas i kilka flag, które przekazano następnie do Akademii Morskiej Mürwik, jednak nie była to chyba ekspedycja badawcza.

Wrak został odnaleziony na średniej głębokości 70 metrów i w raczej kiepskim stanie. Pierwszy podłożony w kadłubie ładunek spowodował eksplozję przednich komór i gdy tonący okręt oparł się dziobem o dno, ten oderwał się i spoczął w pozycji pionowej, podczas gdy kadłub opadł ostatecznie na prawą burtę, z dziobem skierowanym w stronę lądu. Już pod wodą doszło do eksplozji ładunków podłożonych w maszynowni, co spustoszyło pokład i przyspieszyło na pewno oderwanie się kominów i nadbudówek, które spoczywają obok wraku. Stan części rufowej sugeruje dodatkowo, że ktoś interesował się najpewniej wrakiem we wcześniejszych latach, co mogło mieć związek z informacjami o złotych monetach (!) z niemieckiej kolonii w Qingdao, które krążownik podobno przewoził (chociaż sam nigdy tam nie był). W 2006 roku wspólna wyprawa niemieckich i chilijskich nurków wydobyła dzwon okrętowy, który znajduje się obecnie w drezdeńskim Muzeum Wojskowo-Historycznym Bundeswehry, na wyspie zaś, w miejscowym muzeum, eksponowana jest jego replika.

Dzwon wydobyty z wraku Dresdena w lutym 2006 roku
Picture: Finaval Blogspot