Komintern (1902) |
l |
|
|
Położenie stępki
23.08.1901
Wodowanie 20.05.1902
W służbie od 1905
Modernizacje 1917, 1920-22, 1930
Zatopiony 1942
Typ Bogatyr, liczba jednostek w typie 4 (+ 1 nieukończony) |
Wyporność
(1941) 7 838 ts
Wymiary d-134 s-16,5 z-6,3 m
Uzbrojenie 12x152, 12x75, 8x47, 2x37 mm
Pancerz pp 80 mm
Prędkość maks. 23 w
Załoga 589 |
|
l
|
|
Zapewne najbardziej charakterystyczną cechą
rosyjskiej floty z okresu końca imperium była jej wielka różnorodność.
W odróżnieniu od innych marynarek wojennych, które już wtedy stawiały
na konsekwentne dopracowywanie swoich projektów i w większości przypadków
realizowały je w krótszych czy dłuższych seriach, z których każda
następna była w jakiś sposób pochodną poprzedniej, Rosja co rusz
eksperymentowała z nowymi projektami. Czyniła to niejako z konieczności,
gdyż większość jej krążowników była zamawiana za granicą: w stoczniach
francuskich, brytyjskich, niemieckich i amerykańskich. Stocznie
rosyjskie skupiały się w tym czasie (gdy mowa o większych jednostkach)
głównie na budowie predrednotów, też korzystając zresztą w dużym
stopniu ze wzorów zagranicznych, i z krążownikami stosunkowo rzadko
miały do czynienia. Jednym z pierwszych wyjątków był typ Pałłada,
powstały w Nowej Stoczni Admiralicji w St. Petersburgu w latach
1895-1903, niemniej przy następnych okrętach ponownie zwrócono oczy
za granicę.
|
Zamówione jednocześnie trzy okręty
reprezentowały różne koncepcje i pochodziły z różnych stoczni -
dwa z niemieckich (w Kilonii i Szczecinie), jeden z USA (z Filadelfii).
Opierając się na ich dokumentacji (gdy jeszcze żaden z nich nie
wszedł do służby) dokonano wyboru typu, który miał być kontynuowany
w stoczniach krajowych. Zdecydowano się na projekt niemiecki ze
stoczni Vulcana w Szczecinie, zamawiając cztery jednostki, których
budowę zlecono krajowym stoczniom. Dość nietypowo rozdzielono przy
tym zamówienie - dwa okręty przeznaczono dla Floty Bałtyckiej, dwa
dla Floty Czarnomorskiej (Rossijskij impieratorskij fłot starał
się zwykle dostosowywać projekty do obszaru operacyjnego, zwłaszcza
przy dwóch wspomnianych akwenach). Z tych czterech jednostek powstały
ostatecznie trzy, gdyż jedna z budowanych w St. Petersburgu została
jeszcze na pochylni uszkodzona przez pożar i następnie skasowana.
|
Komintern w Sewastopolu w 1923 roku
Picture: Navsource
|
Bogatyr był pomniejszoną wypornością
i zmodernizowaną wersją krążownika pancernego Yakumo, zbudowanego
przez Vulcana dla Japonii. Zmiany poszły dość daleko i objęły głównie
zmianę opancerzenia i uzbrojenia oraz rozbudowę siłowni. Z czterech
powstałych jednostek typu pierwsza dotrwała na Bałtyku do 1922 roku,
gdy posłano okręt na złom, niemniej część jego maszyn wykorzystano
do poprawy kondycji krążownika Komintern. Druga czarnomorska
jednostka, zwodowana jako Oczakow (późnej Kaguł, jeszcze
później Gienierał Korniłow), przejęta po rewolucji przez
Białych, została w 1920 roku internowana w Bizercie, w 1933 trafiając
ostatecznie na złom. Oleg, podobnie jak Bogatyr, służył
we Flocie Bałtyckiej (zbudowany w St. Petersburgu) i wziął wraz
ze sporą jej częścią udział w bitwie pod Cuszimą. Uszedł z niej
prawie cało, docierając do Manili, gdzie został internowany (razem
z krążownikiem Aurora). Po powrocie do Rosji służył do 1919,
kiedy to został trafiony w Kronsztadzie przez brytyjski torpedowiec
(z sił interwenckich). Złomowany do 1938 roku.
|
|
l
|
|
Pamiat' Mierkurija podczas I wojny światowej
Picture: tsushima.su
|
Komintern nosił pierwotnie nazwę Kaguł,
którą dopiero w 1907 roku zmieniono na Pamiat' Mierkurija
(przez co może być mylony z siostrzanym Oczakowem). Z racji
przeznaczenia dla Floty Czarnomorskiej powstał w Sewastopolu. Jego
służba do I wojny światowej przebiegała zapewne dość rutynowo, tylko
krótko przed nią zdjęto z okrętu wszystkie, oprócz dwóch, działa
kalibru 75 mm (uznane na nieskuteczne) i zastąpiono je dodatkowymi
działami 152 mm, których liczba wzrosła w ten sposób do 16. Podczas
wojny pierwszą jego akcją było eskortowanie zespołu predrednotów
ku brzegom Turcji, gdzie zamierzano zwalczać żeglugę handlową przeciwnika.
Napotkano jednak, i to już niedaleko krymskiego przylądka Sarycz,
krążownik liniowy SMS Goeben, idący z lekkim krążownikiem
SMS Breslau. Walka była wszelako krótka, szybsze niemieckie
okręty wycofały się po otrzymaniu jednego trafienia, które uszkodziło
Goebena.
|
Komintern, 20 czerwca 1941 roku
Picture: Wikipedia
|
W kolejnych miesiącach Pamiat'
Mierkurija spotykał niemieckie okręty jeszcze kilkukrotnie,
niemniej do kolejnej wymiany ognia z nimi doszło dopiero w maju
1915 roku, gdy rosyjski zespół ostrzeliwał forty broniące Bosforu.
Wracający z patrolu Goeben wypatrzył krążownik i ruszył w
pościg za nim. Kluczący Pamiat' Mierkurija zaczął z pełną
prędkością wycofywać się pod osłonę dział własnych pancerników,
co nawet mu się udało, i to bez uszkodzeń. Półtora roku później
został ponownie przezbrojony, tym razem otrzymując komplet nowych
dział kalibru 130 mm. W tej postaci przeprowadził w listopadzie
1916 roku akcję ostrzału rumuńskiej rafinerii naftowej w Konstancy,
powodując spore zniszczenia. Rok później, po rewolucji październikowej,
załoga krążownika opowiedziała się po stronie Ukraińskiej Republiki
Ludowej. Potem okręt przeszedł na krótko w ręce Armii Czerwonej,
później w ręce niemieckie i koniec jeszcze w ręce Białych.
|
Został podczas tych perypetii rozbrojony (przez
Rosjan), przemianowany na Hetmana Iwana Mazepę (przez Ukrainców)
i zmieniony w hulk mieszkalny (przez Niemców). W 1920 roku znalazł
się ostatecznie w składzie nowej, radzieckiej już Floty Czarnomorskiej,
otrzymując dwa lata później rewolucyjną nazwę Komintern.
Wcześniej został poddany gruntownemu remontowi, w 1923 roku wracając
do służby. W 1930 przebudowano go na krążownik szkolny, co wiązało
się z usunięciem czterech kotłów i jednego komina (w pustej kotłowni
urządzono sale wykładowe) oraz kazamatowych dział 130 mm, zastąpionych
działami 75 mm. Z końcem lat trzydziestych usunięto też przedni
komin, zastępując dotychczasowe uzbrojenie bateriami dział przeciwlotniczych
różnych kalibrów. W 1941 przystosowano okręt dodatkowo do przenoszenia
i stawiania min (jego prędkość maksymalna wynosiła wówczas już tylko
12 węzłów). Podczas II wojny światowej wziął udział w stawianiu
zagród minowych, ostrzeliwaniu rumuńskich portów, osłonie konwojów,
utrzymujących kontakt z oblężoną Odessą, i wspieraniu oddziałów
lądowych, walczących w Teodozji. Uszkodzony dwukrotnie podczas ataków
powietrznych został przesunięty do portu Poti (jako okręt przeciwlotniczy),
Tam spotkał go trzeci atak. Tym razem uszkodzenia były tak duże,
iż uznano okręt na niewarty naprawy. Po całkowitym rozbrojeniu przeholowano
go na północ, do pobliskiego ujścia rzeki Chobi, gdzie 10 października
1942 roku został osadzony na dnie w roli falochronu.
|
|
l
|
|
Ogólny widok wraku krążownika, rok 1998
Picture: A. Gonczarow via Wikimapia
|
Tkwiący na płyciźnie jakieś 220 metrów od brzegu
kadłub krążownika został jeszcze kilka lat później wykorzystany
dla ustawienia na nim baterii przeciwlotniczej, niemniej porzucony
ostatecznie ulega od lat rozpadowi. Sądząc po dostępnych zdjęciach
rozpad ów postępuje niespiesznie, jednak obecnie wszystkie niemal
elementy, pozostające kiedyś ponad lustrem wody, znajdują się już
albo na dnie tuż obok, lub też rozpadły się, przerdzewiałe. Można
jednak przypuszczać, iż podwodna część kadłuba zachowała względną
integralność, w każdy razie zarysem nadal przypomina dawny krążownik.
|
Widok wraku z 1977 roku
Picture: Witalij Kostriczenko via Wikimapia
|
Zarys wraku krążownika - widok pobrany w 2020
roku
Picture: Google
Maps
|
|
l
|
|
l |
Copyright © 2020
by Estraven
|