Akagi |
l |
|
|
Rozpoczęcie budowy
6.12.1920
Wodowanie 22.04.1925
W służbie od 25.03.1927
Modernizacje 1935-38
Zatopiony 5.06.1942
Jednostki siostrzane 3 (nieukończone) |
Wyporność
36 500, pełna 41 300 ts
Wymiary d-260,67 s-31,32 z-8,71 m
Uzbrojenie 6x200, 12x120, 25x25 mm
Samoloty (1942) 21 Zero, 18 Val, 27 Kate
Prędkość maks. 31,25 w
Załoga 1630 |
|
l |
|
|
Zakończona z początkiem 1922 roku
konferencja waszyngtońska była dla flot ówczesnego świata czymś
o wymiarze wręcz apokaliptycznym, chociaż z drugiej strony zdecydowanie
podreperowała budżety objętych postanowieniami krajów. Oznaczała
nie tylko złomowanie licznych okrętów, ale także przerwanie bezprecedensowo
wielkich programów budowy ciężkich jednostek: pancerników i krążowników
liniowych. Niejako na otarcie łez zezwolono na przekształcenie części
z nich w lotniskowce, z czego cztery kraje ostatecznie skorzystały,
budując osiem takich okrętów.
|
|
Siedem z nich to były wielkie lotniskowce, które
zapewne nie powstałyby wówczas, gdyby nie wzmiankowana sytuacja
(okręty lotnicze uchodziły jeszcze za nowinkę o mało sprecyzowanym
zastosowaniu i nic nie skłaniało do czynienia poważniejszych inwestycji
na tym polu). Wyjściowo wszystkie miały wykorzystywać kadłuby krążowników
liniowych, które z natury rzeczy najlepiej się do tego nadawały
(wydłużony kadłub, spora prędkość). Japonia, dla której postanowienie
konferencji oznaczały pożegnanie się z perspektywą uzyskania w latach
dwudziestych dziesięciu nowych pancerników (2xTosa, 4xKii, 4xNr
13) oraz czterech nowych krążowników liniowych, przeżyła to chyba
szczególnie ciężko (chociaż tym samym oddalone zostało widmo bankructwa
państwa). Niemniej krótko po ratyfikacji postanowień konferencji
japoński parlament zatwierdził środki na przebudowę dwóch znajdujących
się jeszcze na pochylniach kadłubów na lotniskowce. Wybrano to tego
krążowniki liniowe Akagi i Amagi. Dwa pozostałe, Atago
i Takao, także jeszcze przed wodowaniem, miały zostać zezłomowane
(co zrobiono ostatecznie w drugiej połowie 1924 roku).
|
|
Sprawa skomplikowała się 1 września 1923 roku,
gdy doszło do silnego trzęsienia ziemi w rejonie Kanto na wyspie
Honsiu. Tam właśnie, w stoczni w Yokosuce budowany był Amagi.
Jego kadłub został podczas kataklizmu na tyle poważnie uszkodzony,
że nie nadawał się do remontu. To wymusiło zmianę decyzji i w jego
miejsce do przebudowy wybrany został kadłub pancernika
Kaga. Ukończony został wedle bardzo podobnego projektu, niemniej
Akagi i Kaga należały to odrębnych typów i różniły
się w wielu istotnych szczegółach.
|
Oba lotniskowce bardzo przypominały brytyjski
typ Courageous, powstały w wyniku przebudowy tak zwanych wielkich
lekkich krążowników, w praktyce zaś krążowników liniowych (tyle
że ukończonych i służących krótki czas w oryginalnej postaci), niemniej
wedle wszelkiego prawdopodobieństwa konstrukcje te powstały całkiem
niezależnie i Japończycy nie wzorowali się na Royal Navy (oba projekty
powstały w tym samym mniej więcej czasie i wedle podobnych specyfikacji).
Miały one trzy pokłady lotnicze, z których dwa przeznaczone były
wyłącznie do startów. Mogło się to sprawdzać w czasie, gdy lekkie
dwupłatowce potrafiły wznieść się w powietrze przy prędkości niewiele
przekraczającej maksymalną prędkość takiego okrętu, czyli około
50 km/h. Z czasem jednak, gdy lotnictwo ewoluowało, nie mogło to
już wystarczać i wszystkie pięć lotniskowców poddano ostatecznie
przebudowie. W Japonii jako pierwszy trafił do stoczni Kaga,
uznawany za nieco gorszy od przyrodniego brata. Akagi został
zmodernizowany w drugiej kolejności, w latach 1935-38.
|
Otrzymał wówczas jeden pokład lotniczy
nad niemal całą długością kadłuba, hangary przystosowane do pomieszczenia
91 samolotów (66 w stanie operacyjnym, 25 w rezerwie), trzeci podnośnik,
nowe wyposażenie lotnicze. Dodano mu także niewielką wysepkę, której
wcześniej nie posiadał, niemniej znalazła się ona na lewej burcie,
co wyróżniało Akagi jako jeden z dwóch tylko lotniskowców
w historii (drugim był Hiryu) z tak ustawioną nadbudówką.
|
|
|
Pierwotnie oba lotniskowce uzbrojone były dodatkowo
na modłę krążowniczą w 10 dział kalibru 200 mm, z których cztery
znajdowały się w wieżach okalających środkowy pokład (podobnie wyglądało
to na jednostkach brytyjskich i amerykańskich - wtedy koncepcja
użycia lotniskowców naprawdę była jeszcze dość mglista). Podczas
przebudowy wieże zostały zdjęte, zachowano jednak działa kazamatowe
na rufie. Tyle, że na Akagi było ich teraz tylko sześć, podczas
gdy Kaga otrzymał nowe kazamaty dla utrzymania liczby dziesięciu
dział.
|
|
l
|
|
Wejście Akagi do służby 1 sierpnia 1927
roku pozwoliło na stworzenie 1. Dywizjonu Lotniskowców, złożonego
z obu posiadanych przez Połączoną Flotę jednostek tej klasy (pierwszą
był niewielki Hosho z 1922 roku). Kolejne lata wypełniały
mu ćwiczenia i pomniejsze modernizacje, przy czym przez blisko rok
(1928-1929) jego dowódcą był Isoroku Yamamoto, późniejszy dowódca
Połączonej Floty. W 1929 do 1. Dywizjonu dołączył na krótko Kaga,
parę lat później skierowany do przebudowy. Późniejsza przebudowa
Akagi potrwała aż trzy lata, co wiązało się z problemami
finansowymi po wybuchu Wielkiego Kryzysu.
|
|
Już w nowej postaci lotniskowiec został skierowany
na wody chińskie, gdzie działał z przerwami od lutego 1939 do kwietnia
1940 roku. 1 kwietnia 1941 został jednostką flagową Pierwszej Floty
Powietrznej, w skład której wszedł jego macierzysty 1. Dywizjon
(Akagi i Kaga) oraz 2. Dywizjon (Hiryu i Soryu).
Kolejne miesiące wypełniły grupie intensywne ćwiczenia, chociaż
można zauważyć, że w owym czasie (w Japonii i nie tylko tam) lotniskowce
były uznawane jedynie za element wsparcia, mający ułatwić działanie
głównej sile uderzeniowej, czyli zespołom pancerników. Nie były
więc jeszcze najważniejszymi jednostkami floty i ich obrona - wtedy
i jeszcze później - nie była kwestią priorytetową. 22 listopada
rzucił kotwicę w zatoce Hittokappu na wyspie Etorofu-To, gdzie wyznaczono
punkt koncentracji floty przed atakiem na Pearl Harbor. Akagi
był w tej operacji jednostką flagową. Wziął w niej udział również
5. Dywizjon Lotniskowców, złożony z najnowszych nabytków floty,
dużych lotniskowców Shokaku i Zuikaku. Sama operacja
przebiegła, jak wiadomo, bez szczególnych problemów czy większych
strat. 23 grudnia Akagi powrócił na kotwicowisko Hashirajima.
|
|
W styczniu został skierowany
do bazy Truk, później zaś brał udział w atakach na cele na Nowej
Gwinei, Australii, i na Jawie. Z końcem marca wszedł w skład zespołu
dokonującego wypadu na Ocean Indyjski, dokonując ataku na Colombo
(Cejlon) i biorąc udział w zatopieniu ciężkich krążowników HMS Dorsetshire
i HMS Cornwall. W trakcie powrotu z tej wyprawy, 19 kwietnia,
został podobnie jak wiele innych jednostek skierowany do poszukiwań
zespołu US Navy, który był odpowiedzialny za "rajd na Tokio",
czyli bolesne prestiżowo ataki w wykonaniu lądowych bombowców B-25,
startujących z pokładu USS Hornet.
|
Poszukiwania te nic nie dały, niemniej japońskie
dowództwo poczuło się zmuszone do zaplanowania akcji, dającej szansę
na wyeliminowanie co najmniej części lotniskowców, pozostających
na stanie US Navy (w tamtej chwili były to cztery sprawne okręty).
Dodatkową zdobyczą miało być opanowanie atolu Midway, strzegącego
podejścia do Hawajów. Na temat bitwy o Midway napisano już sporo
i najpewniej wiele jeszcze się napisze. Z jednej strony można powiedzieć,
że US Navy dopisało w niej szczęście, z drugiej iż Amerykanie wiele
zrobili, i to na różnych obszarach, żeby dopomóc swojemu szczęściu,
zaś Japończycy poczynili z różnych przyczyn szereg działań umniejszających
mocno ich szanse na zwycięstwo. Krótko mówiąc dopuścili się zlekceważenia
przeciwnika, który w żadnym razie nie powinien być lekceważony.
Nie musiało się to srodze na nich zemścić, wszelako suma błędów
była na tyle duża, że niewiele było trzeba, iżby akcja zakończyła
się druzgocącą klęską Połączonej Floty. I zrządzeniem losu owo "niewiele"
się zdarzyło.
|
Akagi
wedle stanu z 1942 roku. Jasny pokład i duże hinomaru zwracały
uwagę pilotów bombowców nurkujących podczas ataku.
Skan z książki: H. Jentschura, D. Jung, P. Mickel, Warships of
the Imperial Japanese Navy, 1869-1945 via
Nauticos
|
Początkowo operacja inwazyjna przebiegała całkiem
sprawnie, zaś pierwsze ataki amerykańskiego lotnictwa okazały się
mało dokuczliwe, jak zresztą się spodziewano. Chaos zaczął wkradać
się w chwili wykrycia w rejonie Midway sił US Navy, w tym i lotniskowców,
których zgodnie z japońskim planem bitwy nie miało tam być. Improwizacja
nie wyszła zespołowi Nagumo na dobre. Gdy po szeregu wcześniejszych
bezskutecznych ataków (w tym powolnych samolotów torpedowych) doszło
do słynnych "pięciu minut", kiedy to zespół Połączonej
Floty został zaskoczony przez bombowce nurkujące z USS Enterprise
i
USS Yorktown, chaos na pokładach japońskich lotniskowców
miał się jak najlepiej. Przeprowadzano tam właśnie kolejne przezbrojenie
samolotów, przygotowując je do uderzenia na amerykański zespół.
Start miał zapewne nastąpić dopiero za godzinę lub dwie i tak naprawdę
pokłady lotnicze były jeszcze prawie puste, jedynie z kilkoma myśliwcami
typu Zero z patrolu osłony powietrznej, niemniej w hangarach piętrzyły
się bomby, których nie było kiedy odesłać do magazynów w głębi kadłuba,
zaś w pełni zatankowane maszyny były uzbrajane w torpedy. Wszyscy
pracowali w maksymalnym pośpiechu i wszelkie procedury bezpieczeństwa
zeszły na drugi plan.
|
Pierwszy, o 10:22, został zaatakowany przez 28
Dauntlessów Kaga. Był to atak bardzo skuteczny. Piloci trzech
maszyn z VB-6 z USS Enterprise, którzy mieli nurkować w dalszej
kolejności, widząc główny cel spowity dymem, skierowali się na sąsiedni
lotniskowiec, którym był właśnie Akagi. O 10:26 otrzymał
on jedno bezpośrednie trafienie w środkową część pokładu lotniczego
w pobliżu wysepki. Eksplozja bomby wywołała pożary na obu poziomach
hangaru. Kolejna bomba wybuchła w wodzie na wysokości śródokręcia,
trzecia zahaczyła o obramowanie pokładu lotniczego na rufie.
|
|
Ta ostatnia wybuchła moment później w wodzie
w lewej rufowej ćwiartce i spowodowała uszkodzenie steru, które
dało o sobie znać, gdy będący w trakcie uniku okręt nie zdołał wyjść
z cyrkulacji. Ster zablokował się w położeniu 20 stopni w prawo.
Co gorsza, mimo heroicznych wysiłków załogi pożary w hangarach nie
dawały się opanować - zbyt dużo znajdowało się tam amunicji, zbyt
wiele paliwa lotniczego podsycało ogień. W końcu płomienie przebiły
się przez pokład lotniczy i dym ogarnął wysepkę. O 11:46 dowodzący
zespołem wiceadmirał Nagumo (w tej operacji Akagi także był
jednostką flagową), opuścił zatem pokład, przechodząc ostatecznie
na lekki krążownik Nagara. Przez pewien czas maszynownia
dawała jeszcze moc, ale o 15:50 okręt znieruchomiał. Zaraz potem
rozpoczęto zdejmowanie zeń wszystkich poza drużynami awaryjnymi.
Dryfujący lotniskowiec płonął przez całą noc i dopiero nad ranem
admirał Yamamoto zdecydował o jego samozatopieniu (w tym czasie
Kaga i Soryu znajdowały się już na dnie Pacyfiku).
|
Jonathan Parshall i Anthony Tully opisali ostatnie
chwile Akagi w następujący sposób (w książce Shattered
Sword):
Ponad siedemnaście godzin po ataku, o 4:50
nad ranem, kapitan Ariga otrzymał ostatecznie rozkaz zatopienia
Akagi. Każda z jednostek 4. Dywizjonu Niszczycieli
miała odpalić do niego po torpedzie z dystansu pomiędzy 1000
a 1500 metrów. Niszczyciele Nowaki, Hagikaze
i Maikaze zajęły miejsca w szyku torowym za flagowym
niszczycielem Arashi i ich formacja zbliżyła się do
lotniskowca od rufy, po czym z prędkością dwunastu węzłów
przeszła wzdłuż jego lewej burty. Każdy z niszczycieli oddał
jeden strzał torpedowy, podobnie jak zwykli to robić żołnierze
tworzący pluton egzekucyjny. Potem zespół przeszedł przed
dziobem Akagi i skierował się na północ, żeby dołączyć
do Nagumo. Dwie albo trzy torpedy trafiły, wyrzucając wielkie
kolumny wody. Gdy opadły, stłoczeni przy relingach ludzie
mogli dostrzec, że dziób lotniskowca zaczął się zanurzać,
jakby dumny okręt składał poddańczy hołd oceanowi.
Gdy pokład dziobowy zniknął pod falami, ludzie na niszczycielach
wznieśli okrzyk "Banzai! Akagi banzai!" O godzinie
5:20 najsłynniejszy japoński lotniskowiec uniósł na moment
rufę, ukazując wielkie śruby, po czym osunął się w głębinę
"niczym wciągnięty przez gigantyczną dłoń" (jak
określił to dowódca niszczyciela Maikaze), zabierając
ze sobą ciała 267 poległych. Moment później pozostała po nim
na powierzchni tylko kipiel uciekającego jeszcze z wraku powietrza.
|
|
|
l
|
|
Podczas pierwszej (1998 - Ballard), jak i drugiej
(1999 - Nauticos) próby penetracji pobojowiska pod Midway nie natrafiono
na żaden ślad Akagi, chociaż Nauticos zlokalizował fragment
konstrukcji lotniskowca Kaga. Ponowna próba miała miejsce
dwadzieścia lat później, w całkiem innej już epoce technologicznej,
pozwalającej na przeszukanie olbrzymiego obszaru dna (w tym przypadku
prawie 900 kilometrów kwadratowych). Zabrało to załodze RV Petrel
ponad miesiąc, ale pozwoliło na odszukanie głównego wraku Kagi.
Zyskano w ten sposób dobry punkt zaczepienia dla wytyczania obszarów
dalszych poszukiwań, bo chociaż wiedziano już, że żadna z oficjalnych
pozycji zatonięcia japońskich lotniskowców nie jest poprawna, to
o ich wzajemnym położeniu podczas walki, jak i później, można było
powiedzieć trochę więcej.
|
|
Na wrak lotniskowca Akagi ekipa RV Petrel
natrafił 20 października 2019 roku, cztery dni po znalezieniu
Kagi. Tym razem prace były relacjonowane niemal na bieżąco (na
profilu FB Petrela), począwszy od pierwszego obrazu sonarowego,
uzyskanego podczas rutynowego lustrowania dna, po obraz sonarowy
w wysokiej częstotliwości, opublikowany kilka godzin później i pozwalający
na dokładne zmierzenie obecnego na dnie obiektu, jak i dostrzeżenie
szeregu szczegółów jego konstrukcji. Uzyskane dane nie pozostawiały
wątpliwości, że to właśnie Akagi (a nie Soryu).
|
Akagi spoczywa na równej stępce na głębokości
5370 metrów i znajduje się w odległości około 18 mil morskich od
wraku Kagi (zapewne zasadniczo na północ od niego). Obraz
sonarowy pozwala stwierdzić, że odcinki pokładu lotniczego ponad
rufą oraz ponad dziobem musiały zostać zerwane podczas opadania
okrętu na dno, zaś pozostała część pokładu lotniczego zapadła się
(w pewnym stopniu zniszczona już wcześniej przez ogień i eksplozje).
|
|
|
Można dostrzec też dwa duże fragmenty, zapewne
pokładu lotniczego, spoczywające w polu szczątków, które nie wydaje
się być szczególnie rozległe, co zapowiada ogólnie niezły stan wraku
(ze zdecydowanie mniejszymi zniszczeniami, niż w przypadku Kagi),
chociaż obecny jest też bardzo wyraźny krater uderzeniowy, sugerujący
opadnięcie na dno ze sporym impetem (zwykle jest to prędkość rzędu
50-60 km/h). Podczas tej wyprawy nie udało się jednak uzyskać materiału
filmowego z dołu - służący do tego ROV uległ awarii podczas wyciągania
go na powierzchnię po badaniu pierwszego wraku, i to na tyle poważnej,
że nie można było usunąć jej na pokładzie, zaś kończące się okno
pogodowe nie dawało szans na powrót w rejon poszukiwań w tym samym
roku. Ekipa Petrela oznajmiła wszakże, że jej zamiarem jest
znalezienie wszystkich wraków spod Midway (czyli także lotniskowców
Soryu, Hiryu, ciężkiego krążownika Mikuma i
niszczyciela USS Hammann), i że będzie chciała powrócić w
jakiejś chwili do wraku Akagi, żeby dokończyć pracę.
|
|
l
|
|
Lotniskowiec Akagi, jako jednostka flagowa
zarówno podczas ataku na Pearl Harbor, jak i podczas bitwy o Midway,
był kilka razy odtwarzany w filmach. Albo jako pełnowymiarowa dekoracja
oraz spory całkiem model, albo we fragmentach, aż ostatecznie w
kolejnych obrazach zaistniał w postaci symulacji komputerowych.
Najwięcej pracy włożono w prace nad dekoracjami do filmu Tora,
Tora, Tora (1970), gdzie zbudowano (w skali 1:1) realistyczną
makietę pancernika Nagato oraz pokładu i wysepki Akagi,
umieszczonej jednak na prawej burcie co było podyktowane potrzebami
realizacyjnymi.
|
|
W ujęciach startów i lądowań wystąpił w roli
Akagi lotniskowiec USS Yorktown (CV-10), którego masywna
wysepka była oczywiście na prawej burcie, przez co dla zachowanie
konsekwencji analogicznie ustawiono rzecz na makiecie, jak i na
wykonanym w wielkiej skali modelu, wykorzystywanym przy efektach
specjalnych.
|
|
Film Isoroku (2011), poświęcony wojennej
karierze admirała Yamamoto, zawiera kilka scen ulokowanych na mostku
i pokładzie Akagi podczas ataku na Pearl Harbor oraz bitwy
o Midway. Przedstawie zostały w nim jedynie fragmenty lotniskowca,
niemniej tym razem wysepka została znalazła się z właściwej strony
pokładu lotniczego. Sam pokład zaś został w dużej mierze zniszczony
podczas realizacji filmu dla odtworzenia sceny ataku bombowców nurkujących
podczas "kluczowych pięciu minut".
|
|
|
Obraz The Eternal Zero (2013) zawiera
najwięcej scen z udziałem Akagi, który dzięki technologii
cyfrowej został przedstawiony nie tylko w dekoracjami ale także
w pełnowymiarowej, efektownej i dynamicznej symulacji komputerowej.
|
|
Symulacje komputerowe, i to na wielką skalę,
wykorzystał również obraz Midway (2019), będący kolejnym
filmem o tej bitwie. Akagi pojawia tam się w scenie ataku
Dauntlessów, która wprawdzie podobnie jak walki powietrze wydaje
się być utrzymana nieco za bardzo w stylistyce Dnia Niepodległości,
ale zapewne okaże się całkiem efektowna, przynajmniej dla większości
widzów. I to pomimo pewnych wątpliwości merytorycznych, które widoczne
były już w zajawce filmu.
|
|
|
l |
Akagi w
Wikipedii
Zapis ruchów Akagi na stronie
Combined Fleet
Przebieg bitwy o Midway
Wikipedia
Pierwsza informacja o znalezisku
Petrel FB
Skan wysokiej częstotliwości z identyfikacją wraku
Petrel FB
Mitsuo Fuchida, Masatake Okumiya, Midway. Historia Japońskiej Marynarki
Wojennej, Gdańsk 1996
Jonathan B. Parshall, Anthony Tully, Shattered Sword, The Untold Story
of The Battle of Midway, Washington D.C. 2005
|
l |
Copyright © 2019
by Estraven
|