SMS Lützow
l
  Położenie stępki 15.05.1912
Wodowanie 29.11.1913
W służbie od 20.03.1916
Modernizacje -
Zatopiony 01.06.1916
Jednostki siostrzane Derfflinger, (Hindenburg)
Wyporność: 26 318 t., pełna 30 700 t.
Wymiary: d-210,4 s-29 z-9,5 m
Uzbrojenie: 8x305, 12x150, 4x88 mm
Pancerz: pb 300-10, pp 50+80-30 mm
Prędkość maks.: 26,5 w
Załoga: 1188-1391
l
 
Indeks

Aktualnosci

Capital Ships
Utracone OL
Utracone L

Akagi
Arizona
Arkansas
Ark Royal
Audacious
Australia
Baden
Bismarck
Espana
Fuso
Graf Zeppelin
Hermes
Hiei
Hood
Hornet
Indefatigable
Independence
Invincible
Kaga
Kirishima
König
Kronprinz
Lexington
Lützow
Markgraf
Musashi
Mutsu
Nagato
Oriskany
Ostfriesland
Prince of Wales
Queen Mary
Repulse
Roma
Royal Oak
Saratoga
Scharnhorst
Swobod. Rossija
Szent István
Thuringen
Tirpitz
Utah
Vanguard
Wasp
Yamashiro
Yamato
Yorktown
W latach 1910-1917 Niemcy wprowadziły do służby siedem krążowników liniowych czterech typów, mając w chwili zakończenia I wojny światowej siedem dalszych (dwóch typów) w budowie. Żaden z nich nie został ukończony. W trakcie działań wojennych stracili tylko jeden, właśnie Lützowa, drugi (Goeben) ubył ze składu floty w 1914, gdy zablokowany na Morzu Śródziemnym musiał umknąć do Turcji, gdzie już pozostał. On też przetrwał najdłużej (jako Yavuz), bo aż do 1973 roku.
Gdy Kaiserliche Marine poszła w ślady Royal Navy i także zaczęła budowę krążowników liniowych, od samego początku starała się wypracować własny ich wzór, nie mający wiele wspólnego z pierwotną koncepcją admirała Fishera. Również były to okręty o dużej na owe czasy prędkości, niemniej nie osiągano jej poprzez drastyczną redukcję opancerzenia, a raczej ograniczanie uzbrojenia. W istocie rzeczy niemieckie krążowniki liniowe były od samego początku szybkimi pancernikami, ustępującymi drednotom liczbą dział artylerii głównej, ale o bardzo podobnym opancerzeniu. Okrętami mającymi zdolność przetrwania walki w szyku liniowym, znacznie bardziej uniwersalnymi, niż "dzieci" Fishera. Podobnie jak inne ciężkie jednostki Kaiserliche Marine cechowały się przy tym dużą odpornością na uszkodzenia, dopracowanym systemem podziału kadłuba na grodzie wodoszczelne i wydajnym systemem pomp. Zasadniczym powodem, dla którego nadal zwano je krążownikami liniowymi (w Kaiserliche Marine oficjalnie Grosse Kreuzer, wielkimi krążownikami) był fakt, że uzyskanie środków budżetowych na kolejne krążowniki było wówczas z przyczyn politycznych (i formalnych) łatwiejsze w Niemczech, niż na nowe pancerniki. Budowano więc krążowniki ("przypadkiem" akurat liniowe), skrywając pod wieloznacznym "szyldem" jednostki nie ustępujące wiele powolnym drednotom i na pewno o wiele wartościowsze od brytyjskich odpowiedników. Ostatni z rozpoczętych typów, Ersatz Yorck, miał mieć uzbrojenie 8 dział kalibru 380 mm przy prędkości 27,3 w i pancerzu burtowym o grubości dochodzącej do 300 mm. Bardzo przypomina to podstawowe parametry późniejszych szybkich pancerników z lat trzydziestych.
Lützow należał do typu Derfflinger, czwartego i ostatniego z ukończonych. Obejmował on nominalnie trzy jednostki, jednak każda różniła się czymś od poprzedniej i ostatnia, Hindenburg, bywa nawet wyróżniana jako osobny typ. Jako pierwsze otrzymały działa kalibru 305 mm i chociaż było ich tylko 8, wszystkie wieże zostały ustawione w osi podłużnej okrętu.
l
Lützow został oficjalnie odebrany i skierowany na próby 8 sierpnia 1915, niemniej poważna awaria lewoburtowej turbiny niskiego ciśnienia (25 października) wymusiła powrót do stoczni (aż do 19 lutego 1916), przez co okręt został przydzielony do 1. Grupy Zwiadowczej dopiero 20 marca. W pierwszy rejs bojowy wyszedł 24 kwietnia (bombardowanie Yarmouth and Lowestoft). 31 maja wyszedł ponownie w morze na czele formacji złożonej ponadto z krążowników liniowych Derfflinger, Seydlitz, Moltke i Von der Tann, czyli wszystkich posiadanych wówczas przez Kaiserliche Marine, jako okręt flagowy admirała Hippera, dowódcy Morskich Sił Zwiadowczych. Ta właśnie grupa jako pierwsza nawiązała tego dnia kontakt z Royal Navy, rozpoczynając bitwę jutlandzką. W jej trakcie Lützow uszkodził poważnie krążownik liniowy HMS Lion i zatopił krążownik liniowy HMS Invincible, odnosząc jednak samemu szereg uszkodzeń od pocisków wystrzelonych przez HMS Lion, HMS Queen Elizabeth i HMS Invincible, który zdołał jednak zadać swojemu pogromcy śmiertelną ranę. Stało się to o 19:33, zanim jeszcze główne siły Hochseeflotte napotkały Home Fleet. Lützow był już wówczas na tyle uszkodzony, że nie mógł nadążyć za formacją i podjął próbę wycofania się na południowy zachód, byle dalej od linii bojowej brytyjskich pancerników. Asystujące torpedowce próbowały skryć go za zasłoną dymną.
Ostatnie dwa pociski, wystrzelone przez brytyjskie okręty, dosięgły go o 20:25. Sam przestał prowadzić ogień o 20:45. Wtedy też admirał Hipper przeniósł się na pokład krążownika liniowego Moltke. Idący z prędkością 15 węzłów Lützow skrył się w mglistej ciemności, która dawała mu jakieś szanse na powrót do portu. Szybko jednak większym nawet problemem, niż obecna wciąż niedaleko Home Fleet, stał się napływ wody do kadłuba, zwłaszcza w części dziobowej, gdzie okręt otrzymał dwa trafienia od Invincible.

O północy Lützow osiągał już tyko 7 węzłów, zwalniając niekiedy do trzech, aby ograniczyć napór wody na gródź wodoszczelną. Około pierwszej w nocy pompy w przedniej części kadłuba odmówiły posłuszeństwa, krótko potem woda wdarła się do przedziału generatorów. Praktycznie cały pokład dziobowy znalazł się pod falami i kolejne pomieszczenia były zalewane przez przestrzeliny w burtach powyżej konstrukcyjnej linii wodnej. Około 02:00 zanurzenie dziobu sięgnęło 17 metrów.
Gdy rufa okrętu uniosła się na tyle wysoko, że śruby zaczęły wynurzać się z wody, Lützow znieruchomiał. W jego kadłubie znajdowało się około 8 tysięcy ton dodatkowego balastu. O 02:20 zagrożenie wywróceniem się kadłuba było na tyle poważne, że zarządzono ewakuację jednostki. Dobity torpedami Lützow zatonął przez prawą burtę o 02:47. W czasie walki stracił 115 ludzi, otrzymując 24 trafienia ciężkimi pociskami. Sam wystrzelił ich 380 (oraz dwie torpedy). W tych warunkach, przy braku czynnej asysty, był nie do uratowania.
l

Wszystkie wraki bitwy jutlandzkiej zalegają raczej płytko i Lützow nie jest wyjątkiem. Okręt znajduje się na głębokości około 45 metrów, w pozycji zasadniczo odwróconej (wsparty na wieżach i nadbudówkach). Część dziobowa, która jako pierwsza uderzyła o dno, odłamała się, ale poniekąd pozostała na swoim miejscu i wskazuje zgodny z ostatnim kursem okrętu, południowy kierunek. Zapewne uderzenie powodowało też niejakie złożenie się struktury przedniej części kadłuba, gdyż mierzący 210 metrów okręt zajmuje na dnie tylko 197 metrów.
Trudno powiedzieć, kiedy dokładnie pierwszy raz zainteresowano się wrakiem Lützowa, ale było to zapewne z końcem lat pięćdziesiątych (czasem podaje się 1958 rok), zaś w latach sześćdziesiątych prowadzone były na wraku prace rozbiórkowe, skutkiem czego stracił on śruby i przynajmniej część wałów napędowych, jak i spore sekcje dennej części kadłuba, gdzie złomiarze utorowali sobie (w co najmniej czterech miejscach) drogę do przedziałów zawierających cenne z ich punktu widzenia elementy maszyn. Brak potwierdzonych informacji, czyje to było działanie, niemniej zarówno Niemcy jak i Wielka Brytania zaprzeczają, iżby były w to zaangażowane jakiekolwiek czynniki oficjalne.
Pierwsze odnotowane zejścia do wraku Lützowa miały miejsce w latach dziewięćdziesiątych, zaś pierwsze badania obiektu z użyciem ROV-a przeprowadzono w latach 2000-03. W 2015 roku, tuż przed stuleciem bitwy jutlandzkiej, okręt hydrograficzny Royal Navy, HMS Echo, sporządził sonarowy obraz szczątków, który w połączeniu ze wcześniej uzyskanym materiałem filmowym posłużył do opracowania opisu obecnego stanu wraku okrętu. Dzisiaj jest on uznawany nie tylko za grób wojenny, ale także cenny zabytek o znaczeniu technologicznym i historycznym.
l
Opis udziału Lützowa w bitwie jutlandzkiej https://weaponsandwarfare.com/2017/07/22/sms-lutzow-the-skagerrak-battle/
Ostatnie godziny Lützowa http://www.jutland1916.com/ships-stories/sms-lutzow/
Krótki film z nurkowania do wraku Lützowa https://www.youtube.com/watch?v=F_8Qr8kBGbc
Royal Navy o ekspedycji z 2015 roku https://www.royalnavy.mod.uk/news-and-latest-activity/news/2015/september/01/150901-one-last-echo-from-jutland
Innes McCartney Jutland 1916: The Archaeology of a Naval Battlefield, Bloomsbury Publishing 2016 (fragmenty)
l
Copyright © 2018 by Estraven