SMS Bremen (1903)
l
 
Indeks

Aktualnosci
Capital Ships

Nieco historii
Utracone K

Aboukir
Adm. Graf Spee
Adm. Nachimow
Alb. da Barbiano
Alb. da Giussano
Alm. Oquendo
Amphion
Argyll
Armando Diaz
Ashigara
Astoria
Atlanta
Black Prince
Blas de Lezo
Blücher (1908)
Blücher (1937)
Bremen
Brummer
Canberra
Card. Cisneros
Cassandra
Cezare Rossarol
Charleston
Charybdis
Chokai
Cöln (1909)
Cöln (1916)
Cressy
Cristóbal Colón
Curacoa
Curlew
Czerw. Ukraina
Defence
De Ruyter
Dmitrij Donskoj
Dragon
Drake
Dresden (1907)
Dresden (1917)
Durban
Edinburgh
Elbing
Emden
Exeter
Falmouth
Frankfurt
Frauenlob
Friedrich Carl
Furutaka
G. d. Bande Nere
Gius. Garibaldi
Haguro
Hampshire
Helena
Hermes
Hogue
Houston
Huron
Indianapolis
Infanta M. Teresa
Java
Jingyuan
Jintsu
Juneau
Kaiser Joseph I
Karlsruhe
Kinu
Kléber
Komintern
Königsberg
Krasnyj Kawkaz
Kuma
Kumano
Ladoga
Maine
Mainz
Manchester
Maya
Midilli
Mogami
München
Nachi
Neptune
Northampton
Nürnberg (1916)
Pallada
Pathfinder
Penguin
Perth
Pioneer
Prinz Adalbert
Prinz Eugen
Quincy
Raleigh
Rochester
Rostock
Sakawa
San Diego
Scharnhorst
Schurz
Strasbourg II
Sydney
Thames
Undine
Vincennes
Vizcaya
Warrior
Wiesbaden
Wilkes-Barre
Zenta
Zhiyuan

Położenie stępki 01.08.1902
Wodowanie 09.07.1903
W służbie od 09.05.1905
Modernizacje 1914
Zatopiony 17.12.1915
Typ Bremen, liczba jednostek w typie 7
Wyporność 3 278, pełna 3 797 ts
Wymiary d-111,1 s-13,3 z-5,53 m
Uzbrojenie 10x105, 10x37 mm
Pancerz pp 80 mm
Prędkość maks. 23 w
Załoga 301

l

SMS Bremen, zapewne przed 1914 rokiem
Picture: ggbain.09545, United States Library of Congress via Wikipedia
Zgodnie z nomenklaturą obowiązującą w Kaiserliche Marine typ Bremen zaliczał się do małych krążowników (Kleiner Kreuzer), konstrukcyjnie były to wszelako krążowniki pancernopokładowe. Powstały w ramach szeroko zakrojonego programu rozbudowy niemieckiej floty, ujętego w tak zwane "prawo morskie" (Flottengesetze), definiujące szczegółowo jaki ma być pożądany w perspektywie kilku lat stan liczebny marynarki wojennej i jakie środki zostaną przeznaczone na jej rozwój. Typ Bremen (wraz ze wcześniejszym typem Gazelle - 10 jednostek - i późniejszym typem Königsberg - 4 jednostki) został ujęty w pierwszej takiej ustawie z 1898 roku, która zakładała uzyskanie przez flotę stanu 30 lekko opancerzonych krążowników do 1904 roku. Jednocześnie ustalała limit lat, po upływie których stare okręty będzie należało zastąpić nowymi, co wiązało się z automatycznym przydziałem środków na ich budowę.

Projektowane wówczas w Niemczech kolejne serie lekkich krążowników były dość podobne do siebie i zwykle każda następna była w jakimś stopniu rozwinięciem poprzedniej. Także i typ Bremen był mocno wzorowany na typie Gazelle, pierwszych niemieckich lekko opancerzonych krążownikach. Otrzymał takie samo uzbrojenie w działa kalibru 105 mm, niemniej opadający ku burtom pancerz ze stali Kruppa został znacznie pogrubiony (80 wobec 25 mm). Z drugiej strony, chociaż większe od pierwowzoru, okręty typu Bremen nadal zaliczały się do niewielkich, wedle późniejszych o kilkadziesiąt lat standardów lokowały się rozmiarami w okolicy dużych niszczycieli, nie dysponowały też typowo krążowniczą prędkością, osiągając tylko 23 węzły (Gazelle: 21 w). Niemniej budowane były z nie tylko dla współdziałania z flotą na wodach macierzystych, ale także (a może przede wszystkim) do służby kolonialnej - jako jednostki nie wymagające wielkich zasobów, na które w warunkach odległych terytoriów trudno było liczyć, zdolne jednocześnie do długich i samodzielnych rejsów.


SMS Bremen w 1907 roku
Picture: det.4a15937, United States Library of Congress via Wikipedia
Spośród siedmiu krążowników typu Bremen największą sławę zyskał SMS Leipzig, skierowany wraz z początkiem służby na dalekie akweny. W 1914 roku znajdował się w składzie Eskadry Wschodnioazjatyckiej i podobnie jak większość jej okrętów został zatopiony w grudniu tego samego roku podczas bitwy koło Falklandów - w jego przypadku po wielogodzinnym pościgu w wykonaniu krążowników HMS Glasgow i HMS Cornwall. Z pięciu jednostek, które przetrwały Wielką Wojnę, trzy zostały przejęte przez Wielką Brytanię: Lübeck, Danzig (trafiły na złom) i München (został zatopiony). Dwie, Hamburg i Berlin, pozostały w służbie niemieckiej (w Reichsmarine) jako jednostki szkolne. Na początku lat dwudziestych poddano je modernizacji, która objęła między innym przebudowę dziobu na kliprowy. Wycofane ze służby do połowy lat trzydziestych były następnie wykorzystywane jako hulki mieszkalne. Hamburg miał zostać złomowany w 1944 roku, ale wcześniej zatonął w porcie podczas brytyjskiego bombardowania. Podniesiono go w 1949, w 1956 ostatecznie demontując okręt. Berlin dotrwał nietknięty do końca II wojny w Kilonii, niemniej w maju 1947 roku został wykorzystany dla pozbycia się zapasów amunicji chemicznej i zatopiony wraz z jej ładunkiem na obszarze Skagerraku.
l

SMS Bremen w Nowym Jorku w 1909 roku
Picture: det.4a16115, United States Library of Congress via Wikipedia
Wedle pierwotnego planu zaraz po ukończeniu prób morskich, co nastąpiło 15 lipca 1904 roku, SMS Bremen miał zostać przeniesiony do rezerwy. W większych flotach było wówczas działanie dość powszednie - w okresie pokoju zapewne żadna z nich nie odczuwała potrzeby utrzymywania wszystkich posiadanych jednostek w czynnej służbie. Zanim jednak do tego doszło, zapadła nowa całkiem decyzja, żeby skierować okręt do służby zamorskiej jako zastępstwo dla lekkiego krążownika SMS Gazelle, który od 1902 roku reprezentował interesy cesarstwa na wodach obu Ameryk. Przygotowania do dalekiego przejścia zabrały nieco czasu i Bremen wyruszył w drogę przez Atlantyk dopiero 27 sierpnia.

SMS Bremen w 1912 roku
Picture: hec.00965, United States Library of Congress via Wikipedia
Podczas tego rejsu zawinął najpierw na Maderę, 28 września docierając do Rio de Janeiro. Był to początek bardzo długiej, bo trwającej nieprzerwanie ponad dziewięć lat, zamorskiej służby krążownika. W jej trakcie odwiedził całkiem sporą liczbę atlantyckich portów obu Ameryk, kilkukrotnie (w latach 1906-1912) goszcząc też w USA. Tam również, w stoczni Newport News, przechodził okresowe naprawy. Przede wszystkim operował jednak na wodach Ameryki Środkowej, z należącym do Danii portem Charlotte Amalie na wyspie Saint Thomas (Karaiby, Wyspy Dziewicze) jako stałą bazą. W 1906 dokonał pierwszego wypadu na południe, docierając do Bahia Blanca w Argentynie. W następnym roku skierował się na północ, zawijając między innymi do Montrealu. W 1908 przeszedł pierwszy raz na krótko Cieśniną Magellana na Pacyfik, rok później wybierając się tam na dłużej, odwiedzając między innymi Tocopilla w Chile.
Podobnie wyglądała jego służba w kolejnych latach. Z końcem 1913 roku pojawił się jeszcze u brzegów ogarniętego rewolucją Meksyku, gdzie wraz z jednostkami USA pełnił służbę patrolową i w pewien sposób - jak zapewne dzisiaj dałoby się to określić - humanitarną. W końcem stycznia 1914 dotarł jednak w rejon Karaibów SMS Dresden, co zgodnie z otrzymanymi rozkazami oznaczało dla SMS Bremen powrót do kraju. Wcześniej skierował się jeszcze na Haiti (gdzie też było niespokojnie, co mocno nie podobało się cesarstwu), ale nie zabawił tam długo. 13 lutego wyruszył w drogę powrotną.
Rozkazy przewidywały również, że spędziwszy 9 i pół roku na dalekich wodach okręt ma zawinąć w pierwszym rzędzie do Bremy, której imię nosił. Tam też, 15 marca 1914, nastąpiło jego oficjalne powitanie. Niecałe dwa tygodnie później krążownik został wycofany ze służby i skierowany do stoczni dla przeprowadzenia prac modernizacyjnych. Oznaczały one między innymi zastąpienie czterech spośród dział 105 mm dwoma działami kalibru 150 mm, unowocześnienie systemu elektrycznego i wymianę przedniego masztu na nowy. Krążownik powrócił do służby w maju 1915 roku, czyli już w trakcie Wielkiej Wojny, i zaraz został skierowany na Bałtyk, gdzie dołączył do jednostek Grupy Rozpoznawczej, która stacjonowała wówczas w Lipawie. Przez następne miesiące operował głównie na Wschodnim Bałtyku, biorąc udział w potyczkach w Zatoce Ryskiej i okolicach Gotlandii.

SMS Bremen w Hampton Roads (USA) 1912 roku
Picture: hec.01142, United States Library of Congress via Wikipedia
Początkowo współdziałał tam z predrednotami z 4. Dywizjonu Pancerników, później także z drednotami SMS Nassau i SMS Posen, jednak poza tym operował w towarzystwie torpedowców. W kwietniu 1915 był dwukrotnie atakowany przez okręty podwodne, ale wyszedł z tego bez szwanku. Gorzej powiodło mu się w 17 grudnia. Podczas patrolu wraz z torpedowcami V191 and V186 natrafił późnym popołudniem na nierozpoznaną rosyjską zagrodę minową, postawioną około 30 kilometrów na północny zachód od Windawy. Pierwszy wszedł na minę V191 (i wkrótce zatonął), zaś gdy krążownik zaczął opuszczać szalupy, żeby udzielić rozbitkom pomocy, wówczas sam też trafił na dwie miny. Zatonął dość szybko ze stratą większości załogi (według części źródeł było to aż 250 osób, z 53 ocalałymi, wyciągniętymi z wody przez V186).
l

Wrak SMS Bremen - jedna z zejściówek
Picture: Algirdas Zibolis via You Tube

Wrak SMS Bremen - jedno z dział burtowych
Picture: Algirdas Zibolis via You Tube
Wrak krążownika został zlokalizowany przez łotewskich nurków w 2012 roku. Znajduje na głębokości 46 metrów, z głównym pokładem na głębokości 42 metrów. Jak można wnioskować na podstawie materiału opublikowanego przez jedną z później eksplorujących wrak ekip, okręt spoczął na dnie na równej stępce i jest ogólnie nieźle zachowany, z wieloma elementami uzbrojenia i wyposażenia wciąż na swoich miejscach. Nie znaleziono go jednak w tak dobrym stanie, jak wraki niemieckich krążowników pancernych Friedrich Carl i Prinz Adalbert, które także zatonęły podczas I wojny u brzegów państw bałtyckich. Jest znacznie bardziej dotknięty korozją i mocniej (chociaż w sumie nadal raczej skąpo) porośnięty okazami podmorskiego życia, co wiąże się zapewne przede wszystkim z faktem, że zatonął na głębokości o połowę mniejszej, niż wspomniane dwa okręty. Nawet w słabo natlenionym Bałtyku czyni to jak widać sporą różnicę.

Wrak SMS Bremen - działo z osłoną, widok od przodu
Picture: Algirdas Zibolis via You Tube

Wrak SMS Bremen - działo z osłoną, widok od tyłu
Picture: Algirdas Zibolis via You Tube
l
SMS Bremen w Wikipedii
Strona poświęcona SMS Bremen w serwisie Deutsche Schutzgebiete
Film z zejścia do wraku krążownika (2014): You Tube
l
Copyright © 2020 by Estraven