Czerwona Ukraina (1915) |
l |
|
|
Położenie stępki
31.10.1913
Wodowanie 06.11.1915
W służbie od 21.03.1927
Modernizacje 1929-30, 1934-35, 1939-41
Zatopiony 13.11.1941, 10.05.1952
Typ Admirał Nachimow, liczba jednostek w typie 4 (uk.
2) |
Wyporność 7
480, pełna 8 268 ts
Wymiary d-166,8 s-15,71 z-6,2 m
Uzbrojenie 15x130, 6x100, 6x45 mm
Pancerz pb 76-25, pp 40-20 mm
Prędkość maks. 29,5 w
Załoga 852
|
|
l
|
|
Krążownik Czerwona Ukraina, fotografia
wykonana w latach 1927-30
Picture: Wikimedia
|
Gdy z końcem pierwszego dziesięciolecia XX wieku
krążowniki pancernopokładowe zaczęły odchodzić do lamusa na rzecz
koncepcji szybkiego i lekko opancerzonego krążownika, napędzanego
już nie maszyną parową a turbinami, Rosja także zaczęła planować
konstrukcję podobnych okrętów. Do 1913 roku zatwierdzono i rozpoczęto
budowę ośmiu lekkich krążowników, ujętych w dwóch mocno pokrewnych
typach, przy czym cztery miały służyć we Flocie Bałtyckiej, cztery
we Flocie Czarnomorskiej. Pierwszym był typ Swietłana (przeznaczony
na Bałtyk), drugim czarnomorski Admirał Nachimow. Wyszło jednak
inaczej. Wszystko, co działo się w kolejnych latach, czyli I wojna
światowa, a w Rosji także rewolucja, wojna domowa i działania interwentów
sprawiło, że w czasach carskich żaden z tych okrętów nie został
ukończony. Do tematu powrócono dopiero w okresie władzy radzieckiej,
a i to nie od razu i jedynie w ograniczonym wymiarze. Z typu Swietłana
ukończono tylko jeden okręt, wprowadzony do służby dopiero w 1928
roku jako Krasnyj Krym. Z pozostałych trzech jednostek dwie
przebudowano na zbiornikowce, jedna zaś, Woroszyłow (ex Admirał
Butakow), zwodowana już w 1916 roku, w ogóle nie została ukończona.
Jej służący za falochron u ujścia Newy kadłub zezłomowano w 1952
roku.
|
Admirał Nachimow na pochylni, 24 października
1915
Picture: Wikimedia
|
Wodowanie krążownika Admirał Nachimow
Picture: Wikimedia
|
Cztery czarnomorskie jednostki miały nieco więcej
szczęścia, gdyż aż dwie z nich trafiły ostatecznie do służby. Oprócz
Admirała Nachimowa (przemianowanego na Czerwoną Ukrainę)
ukończono także krążownik Admirał Łazariew, który otrzymał
nową nazwę
Krasnyj Kawkaz. Co ciekawe, ten drugi okręt ukończony został
według zmodyfikowanych planów i wszedł w 1928 roku do służby jako
ciężki krążownik (wprawdzie oficjalnie zaczęto wyróżniać tę podklasę
krążowników dopiero dwa lata później, zaś we flocie radzieckiej
Krasnyj Kawkaz i tak był określany do końca swoich dni jako
lekki krążownik, użycie dział kalibru 180 mm ulokowało okręt formalnie
w innej, cięższej kategorii). Wziął on udział w II wojnie światowej,
współdziałając w jej trakcie w Czerwoną Ukrainą oraz przerzuconym
w 1929 na Morze Czarne Krasnym Krymem. Wycofany ze służby
w 1947 roku, w 1952 został zatopiony jako cel dla pocisków przeciwokrętowych
Szczuka. Kadłuby pozostałych dwóch okrętów ( Admirał Korniłow
i Admirał Istomin) pocięto na złom w latach 1922-1927.
|
|
l
|
|
Krążownik Czerwona Ukraina w 1935 roku
Picture: Wikimedia
|
Krążownik Czerwona Ukraina w 1941 roku
Picture: Nav
Source
|
Wedle pierwotnego planu Admirał Nachimow miał
zostać ukończony w październiku 2016 roku, jednak pierwsze opóźnienie
wiązało się ze spowodowanymi wojną brakami dostaw niezbędnych mechanizmów,
między innymi produkowanymi w Wielkiej Brytanii części turbin. Kolejny
termin, wyznaczony na lipiec 1917, także okazał się nierealny, potem
zaś zaczął się kołowrót wydarzeń historycznych, od rewolucji lutowej
począwszy. Jakkolwiek wola ukończenia okrętu nie zmalała nawet po
rewolucji paździenikowej, realia nie dawały po temu szans. Gdy nastała
wojna domowa, okręt przechodził kilka razy z rąk do rąk i w styczniu
1919 roku został nawet przemianowany - po włączeniu na krótko do
floty Ukrainy jako Hetman Bohdan Chmelnyckyj. Ostatecznie
Biali próbowali go zabrać ze sobą, co jednak po przeprowadzeniu
do Odessy zakończyło się osadzeniem kadłuba na mieliźnie. I w takim
stanie przejęła go władza radziecka.
|
Maszt krążownika, zatopionego przy nabrzeżu
w Sewastopolu
Picture: Deutsches Bundesarchiv via Wikimedia
|
Ściągnięty z mielizny w lutym 1920
roku został przeholowany z powrotem do Nikołajewa, ale czas nie
sprzyjał podjęciu jakichkolwiek prac na okręcie. Dopiero w 1922
roku gotowy w ponad 80% krążownik otrzymał nową i odpowiednią do
ducha epoki nazwę Czerwona Ukraina (chociaż można zauważyć,
że w ukraińskich źródłach nadal figuruje jako Chmelnickyj)
i wtedy też zdecydowano o kontynuowaniu jego budowy według oryginalnych
planów. Ukończony w marcu 1927 roku wszedł do służby jako jednostka
zdecydowanie mało nowoczesna, z układem artylerii (w tym kazamatowej)
typowym dla konstrukcji przedwojennych i mocno przestarzałym systemem
kierowania ogniem. Z drugiej strony posiadał wyposażenie lotnicze
(wszakże bez katapulty), pozwalające na przenoszenie 2-3 wodnosamolotów
(początkowo była to pływakowa wersja Avro-504, potem KR-1, jak nazwano
we flocie radzieckiej HD 55 Heinkla).
|
W późniejszych latach był kilka razy modernizowany,
przy czym zmiany objęły między innymi wymianą wyrzutni torpedowych
oraz wzbogacenie uzbrojenia przeciwlotniczego, zaś pod koniec lat
trzydziestych wzięto się także za dostosowanie kotłów do opalania
tylko ropą (już bez udziału węgla). Poza tym Czerwona Ukraina,
będąca z chwilą wejścia do służby najnowocześniejszym (!) okrętem
Floty Czarnomorskiej, odbyła do wybuchu II wojny kilka wizyt zagranicznych.
W czerwcu 1941 stacjonowała w Sewastopolu. W następnych miesiącach
wzięła udział w akcjach minowych, wspieraniu ogniem swoich dział
obrony Odessy oraz ewakuowaniu obrońców tego miasta. Potem krążownik
wspomagał obronę Sewastopola, aż 12 listopada otrzymał jedno bezpośrednie
i trzy bliskie trafienia podczas nalotu w wykonaniu Ju 87. Zatonął
przy nabrzeżu następnego dnia z łączną ofiarą ponad 75 ludzi z załogi.
Kilka dni później zdjęto z niego sporą część uzbrojenia, wykorzystanego
przy obronie miasta. Kadłub podniesiono dopiero po wojnie, w 1947
roku. Przez parę lat pełnił funkcję jednostki szkolnej (jako STŻ-4),
od 1950 zredukowanej do roli pływającego celu (CŁ-53), aż w maju
1952 został osadzony na płyciźnie w rejonie krymskiego półwyspu
Bakajskaja, tym razem jako cel dla lotnictwa morskiego. Wedle dostępnych
relacji w 1980 roku żaden element wraku nie wystawał już ponad powierzchnię
wody.
|
|
l
|
|
Fragment wraku krążownika Czerwona Ukraina
Picture: Ernst Antonow via HMHSBritannic.ru
|
Fragment pokładu wraku Czerwonej Ukrainy
Picture: Ernst Antonow via HMHSBritannic.ru
|
Trudno powiedzieć, jak długo wrak krążownika
był wykorzystywany jako cel, niemniej pierwsza relacja z jego oględzin
pochodzi dopiero z 2007 roku. Stwierdzono wówczas w oficjalnym raporcie,
że około 70 procent jego kadłuba uległo całkowitemu zniszczeniu,
zaś pozostałości, wśród których natrafiono jednak na kilka większych
fragmentów, zostały rozrzucone na powierzchni jednego kilometra
kwadratowego. Głębokość zalegania szczątków określono na 5 metrów,
z najwyższym punktem 4,5 metra nad dnem (co sugeruje, że niektóre
z tych fragmentów musiały być nawet spore). W 2009 roku odnośne
władze sprzedały owe pozostałości na aukcji za kwotę 60 tysięcy
grzywien, ale nie doprowadziło to do usunięcia całego wraku. Nieco
później została władzom zgłoszona propozycja objęcia szczątków krążownika
ochroną i uznania ich za pomnik historii, z możliwym wyeksponowaniem.
Władze odpowiedziały na to w 2012 roku urzędowym pismem, w którym
stwierdzono, że nie planuje się tego rodzaju wydatków. W następnym
roku zjawiła się wszakże na miejscu ekipa nurków z klubu w Togliatti,
która przedstawiła potem skrótową relację, wzbogaconą kilkoma zdjęciami.
|
Wynikało z niej, że chociaż płyty
pancerne zniknęły z wraku, kotły czy maszyny są nadal na miejscu,
zdjęcia zaś przedstawiały kilka w miarę rozpoznawalnych elementów
konstrukcji. Nie jest to jednak wszystko, co zostało po Czerwonej
Ukrainie. W 2015 odkryto na dawnym stanowisku baterii brzegowej
zamek od działa kalibru 130 mm, zidentyfikowany po napisach jako
pochodzący z krążownika. Zaś w lutym 2020, podczas przebudowy ulicy
Balszoj Morskoj w Sewastopolu, ekipa kładące nowe kable natrafiła
pod ziemią na wkopaną tam, zapewne w 1941 roku, osłonę działa z
okrętu. Jak można sądzić na podstawie materiału filmowego, przylegała
ona w swoim czasie do bunkra systemu obrony miasta i wraz z nim
popadła w zapomnienie, gdy umocnienia zostały zasypane, najpewniej
krótko po wojnie.
|
Wnętrze skrytej pod ziemią osłony działa z pokładu
Czerwonej Ukrainy
Picture: Wiesti
Siewastopol
|
|
l
|
|
l |
Copyright © 2020
by Estraven
|