| Położenie stępki
27.10.1931 Wodowanie 14.03.1934 W służbie od 28.07.1935 Modernizacje 1939, 1942 Zatopiony 25.10.1944 Typ Mogami, liczba jednostek w typie 4 |
Wyporność
11 200, pełna 13 670 ts Wymiary d-198 s-20,2 z-5,89 m Uzbrojenie (1944) 6x203, 8x127, 30x25 mm Pancerz pb 125-100, pp 60-35 mm Prędkość maks. 35 w Załoga 850 |
l
|
Typ Mogami był piątą z kolei serią japońskich
ciężkich krążowników i dalekim rozwinięciem typu Takao (blisko wzorowanego
na typie
Myoko). Równocześnie odszedł dość daleko od wcześniejszego wzoru,
ponieważ został zaprojektowany z działami 155 mm, przez co zaliczał
się wówczas do lekkich krążowników. Wprawdzie doszło do tego z powodu
zobowiązań traktatowych (po konferencji londyńskiej w 1930), której
limity wypornościowe tylko taką ścieżkę pozostawiły cesarstwu, niemniej
i tak wywarł duży wpływ na konstrukcje innych krajów. Zgodnie z
japońską doktryną, aby budując z konieczności mniej okrętów czynić
je zawsze możliwie najsilniejszymi i pod każdym względem najdoskonalszymi,
został uzbrojony aż w 15 dział głównego kalibru, co zrobiło na świecie
spore wrażenie i skłoniło US Navy do budowy analogicznych lekkich
krążowników typu Brooklyn i
St. Louis, w Royal Navy potwierdziło zaś zapewne przekonanie o słuszności
uczynionego już wcześniej, z końcem lat dwudziestych wyboru, aby
całkowicie przestawić się na budowę lekkich krążowników uzbrojonych
w liczne szybkostrzelne działa mniejszego kalibru. |
|
Jak podawano oficjalnie, okręty miały mieścić
się w traktowych limitach wyporności, czyli 10 tysięcy ton, jednakże
podobnie jak w przypadku wcześniejszych ciężkich krążowników Połączonej
Floty fachowcy w innych krajach nie mieli wątpliwości, iż była to
zwykła bujda. Deklarowane parametry były po prostu nie do pogodzenia
z limitem ("Chyba, że budują je z tektury", jak zauważył
jeden z ówczesnych amerykańskich komentatorów). Jak na ironię, narobiwszy
tyle zamieszania jako reprezentujące nowe podejście do tematu lekkich
krążowników, wszystkie jednostki typu Mogami zostały krótko po wejściu
do służby (po 1937 roku, gdy Japonia wycofała się z udziału w porozumieniach
londyńskich) przezbrojone w działa kalibru 203 przy jednoczesnym
ograniczeniu liczby luf do dziesięciu, stając się w ten sposób pełnoprawnymi
ciężkimi krążownikami. Podobnie jak poprzednicy miały niejakie problemy
ze statecznością i wytrzymałością kadłuba, co wykryto zaraz po wprowadzeniu
dwóch pierwszych okrętów do służby. Starano się temu zaradzić modyfikując
plany obu budowanych wciąż jeszcze przedstawicieli typu (Suzuya
i
Kumano),
zaś wcześniejsze (Mogami i Mikuma) zostały szybko
poddane całej serii modyfikacji. Wiązały się one między innymi z
dodaniem bąbli przeciwtorpedowych. Próby uczynienia krążowników
mniej obciążonymi zaszły na tyle daleko, że część nadbudówek wykonano
z aluminium i zastosowano nowe całkiem rozwiązania w kotłowni i
maszynowni. Wypadkowa tych starań doprowadziła do stworzenia jednych
z najlepszych w owych czasach przedstawicieli klasy ciężkich krążowników.
|
|
Mogami był pierwszą
jednostką w swoim typie, który miał doczekać się nawet rozwinięcia
pod postacią dwóch jednostek typu Ibuki, jednak żadna z nich nie
została ukończona (zaś sam Ibuki zaczął być przebudowywany
na lotniskowiec, niemniej i z tym nie zdążono przed końcem wojny,
okręt został złomowany). Wspomniane wady pierwszych dwóch jednostek
typu Mogami doprowadziły wszakże do wcześniejszego zaprojektowania
innego jeszcze typu, typu Tone. Liczył on dwa okręty (Tone
i Chikuma), które miały pierwotnie należeć do typu Mogami,
jednak po ujawnieniu się wspomnianych problemów (a zwłaszcza po
tym, jak podczas ćwiczeń Czwartej Floty w 1935 silny sztorm oderwał
dzioby dwóch nowych niszczycieli i naruszył poważnie spawy kadłuba
Mogami) całkowicie zmieniono ich plany, wracając przy tym
do nitowania kadłubów. Przy podobnych ogólnie wymiarach i rozkładzie
maszynowni ograniczono na nich liczbę wież artylerii głównej do
czterech, przy czym wszystkie one zostały ulokowane w przedniej
części kadłuba.
|
l
 Typ Mogami (już przezbrojony) w rzucie z góry według karty identyfikacyjnej US Navy z 1942 roku Picture: Office of Naval Intelligence, Coatney History |
|
Po wejściu do służby Mogami został przypisany
do Dystryktu Kure, przez kolejne lata działając zwykle z Mikumą.
Już w we wrześniu 1935 roku oba krążowniki przeszły ciężką przeprawę
morską za sprawą tajfunu, która obnażyła niedostatki konstrukcji,
powodując odkształcenia kadłubów i pęknięcie szeregu spawów. Wymusiło
to dodatkowe prace nad ich wzmocnieniem i jednocześnie poprawieniem
stabilności. W latach 1937-39 wszystkie cztery jednostki zostały
ponadto przezbrojone w działa kalibru 203 mm, zaś ich wieże z działami
155 mm zostały wykorzystane na budowanych właśnie pancernikach typu
Yamato. W lipcu 1941 roku Mogami i rodzeństwo (czyli cały
7. Dywizjon Krążowników) wzięły udział w operacji w Indochinach,
gdzie wróciły ponownie w listopadzie. Tam też zastał je 2 grudnia
sygnał zapowiadający wszczęcie działań zbrojnych przeciwko Stanom
Zjednoczonym. 8 grudnia wzięły już udział w operacji w rejonie Malajów,
otrzymując między innymi rozkaz zaatakowania Force Z (HMS Prince
of Wales i HMS Repulse w eskorcie niszczycieli), jednak
do spotkania obu zespołów nie doszło. W lutym 7. Dywizjon został
skierowany w rejon Borneo i Sumatry.
|
 Uszkodzony Mogami podczas pobierania paliwa z tankowca Nichiei Maru po bitwie o Midway Picture: Wikipedia |
28 lutego Mogami i Mikuma wzięły
udział w walce z dwoma pozostałymi jeszcze krążownikami sił ABDA,
HMAS Perth i USS Houston, Mogami wystrzelił
w jej trakcie sześć torped, które chybiły zasadniczego celu, trafiły
jednak po dłuższym przebiegu kilka własnych jednostek inwazyjnych,
przenoszących oddziały 16. Armii. Sama bitwa zakończyła się wszakże
całkowitym zwycięstwem sił Połączonej Floty, co praktycznie położyło
kres zmaganiom morskim na Morzu Jawajskim. W marcu i kwietniu Mogami
(wraz z zespołem) działał w Zatoce Bengalskiej, głównie zwalczając
żeglugę handlową. W maju trafił do Kure na krótkie dokowanie serwisowe,
z końcem tego miesiąca otrzymując przydział do osłony Grupy Inwazyjnej,
sformowanej na potrzeby operacji mającej na celu zajęcie atolu Midway.
W głównej części bitwy o Midway okręt nie wziął udziału, pozostając
daleko poza strefą walki. Dopiero 4 czerwca, gdy sprawy przybrały
zły obrót dla Japończyków, 7. Dywizjon otrzymał rozkaz ostrzelania
wyspy i ruszył w jej stronę z pełną prędkością 35 węzłów. Rozkaz
został odwołany wieczorem, niemniej ledwie osiemnaście minut później
płynący jako flagowy Kumano przekazał ostrzeżenie przed dostrzeżonym
właśnie okrętem podwodnym (był to USS Tambor). Podczas wykonywania
zwrotu unikowego o 45 stopni, płynący jako trzeci Mikuma
wykonały omyłkowo zwrot o 90 stopni, przez co idący za nim Mogami
(który wykonał zwrot poprawnie), wbił się dziobem w lewą burtę siostrzanej
jednostki na wysokości mostku. Oba krążowniki odniosły dość poważne
uszkodzenia, które znacznie ograniczyły ich prędkość.
|
|
W tej sytuacji dowodzący zespołem wiceadmirał
Kondo zdecydował o pozostawieniu obu idących z prędkością 12 węzłów
krążowników z tyłu, przydając im dwa niszczyciele dla asysty. Nie
skończyło się to dobrze. Para uszkodzonych okrętów stała się względnie
łatwym celem dla lotnictwa pokładowego USA (z USS Hornet
i USS Enterprise, ale w atakach brały też udział maszyny
z USS Yorktown), zwłaszcza że Mikuma zostawiał za
sobą na morzu ślad ropy wypływającej z rozerwanych zbiorników. Został
on ostatecznie zatopiony przez samoloty, niemniej Mogami
ocalał, chociaż z poważnymi uszkodzeniami po kilku trafieniach i
stratą 91 poległych. 14 czerwca zdołał dowlec się do Truk, gdzie
przeprowadzono najpotrzebniejsze naprawy, w sierpniu zaś dotarł
do Sasebo i tam z początkiem września rozpoczęto jego przebudowę
na "krążownik lotniczy". Oznaczało to przede wszystkim
zdjęcie obu rufowych wież, wykorzystanie miejsca po ich komorach
amunicyjnych na zbiorniki paliwa lotniczego i przydanie długiego
pokładu sięgającego od śródokręcia do rufy. Miał on pomieścić 11
rozpoznawczych wodnosamolotów. Do służby okręt został przywrócony
30 kwietnia 1943 roku.
|
|
Z końcem maja Mogami został przewidziany
do udziału w operacji kontrataku w rejonie Aleutów, jednak odwołano
ją po zajęciu wyspy Attu przez Amerykanów. W kolejnych miesiącach
krążownik działał głównie z bazy Truk, w listopadzie 1943 roku doznając
uszkodzeń podczas ataku lotniczego na kotwicowisku Rabaulu. W grudniu
trafił przez to do Kure, gdzie przeszedł konieczne naprawy. W marcu
został skierowany do Singapuru. W czerwcu 1944 wziął udział w bitwie
na Morzu Filipińskim, nie odnosząc jednak uszkodzeń. Po kolejnym
pobycie w Kure, trafił kolejno do Singapuru i Brunei, skąd 22 października
wyszedł w swój ostatni rejs, dołączając do sił admirała Nishimury,
zespołu C, mającego przeprowadzić atak na siły amerykańskie lądujące
w Zatoce Leyte na Filipinach. Trzonem tego zespołu były pancerniki
Fuso i Yamashiro. Wraz z nimi też skierował się nocą
25 października do Cieśniny Surigao.
|
|
Próba forsowania cieśniny zakończyła się masakrą
japońskich sił. Oba pancerniki zostały zatopione, podobnie jak i
kilka niszczycieli, Mogami zaś otrzymał w jej trakcie szereg
trafień, między innymi z amerykańskich krążowników USS Portland,
USS Louisville i USS Denver, tracąc dowódcę, zastępcę
dowódcy i wielu młodszych oficerów. Na pokładzie okrętu rozszalały
się pożary, które doprowadziły nad ranem (o 4:41) do eksplozji czterech
własnych torped. Co gorsza, krótko wcześniej, o 4:23, uchodzący
już z cieśniny Mogami zderzył się z ciężkim krążownikiem
Nachi (który do cieśniny dopiero wchodził), otrzymując cios
na wysokości pierwszej wieży po prawej burcie. Jakby tego było mało,
nieco po dziewiątej mocno okaleczony i wycofujący się z prędkością
12 węzłów Mogami został jeszcze zaatakowany przez samoloty
pokładowe, otrzymując trzy trafienia, które wyłączyły z użytku ostatnią
czynną maszynownię. W tej sytuacji o 10:47 wydano rozkaz opuszczenia
okrętu, który został potem dobity torpedami własnych niszczycieli
i zatonął dziobem o 13:07. Podczas ostatniej walki stracił łącznie
191 osób z załogi i jednego cywilnego pracownika lotnictwa morskiego.
|
l
 Sonogram wraku Mogami z wyraźnym cieniem sonarowym obrazującym stan nadbudówek okrętu. Od lewej strony, czyli od dziobu, można dostrzec trzy wieże artylerii głównej (z pierwszą nakrytą szczątkami pokładu), znajdujące się przed mostkiem działka przeciwlotnicze i sam wysoki masyw mostka, za którym znajduje się zapewne kikut przedniego masztu, dalej zaś pomost reflektora, sterczący prosto element odpadłego komina, drugi pomost reflektora, wyrwa po głównym maszcie z bomem i rumowisko zerwanego częściowo pokładu lotniczego ponad zapadłym zapewne pokładem rufowym. Widać też wystające poza obrys kadłuba lewoburtowe stanowiska dział 127 mm oraz podstawę katapulty. Picture: Navigea, Ltd., RV Petrel |
|
Odszukanie wraku krążownika
jest dziełem załogi jednostki badawczej Petrel, należącej
do Navigea, Ltd., instytucji stworzonej przez zmarłego w 2018 roku
Paula Allena - między innymi dla odszukania jak największej liczby
historycznie ważnych wraków. Trzeba przyznać, że okręt i jego załoga
wywiązują się z zadania wzorowo, dokonawszy jak dotąd więcej na
tym polu, niż ktokolwiek inny. Do Mogami RV Petrel
przymierzał się zapewne już od ponad roku, ostatecznie jednak zajął
się namierzeniem wraku z pomocą sonaru bocznego 8 maja 2019 roku
(chociaż informacja o tym została podana do wiadomości publicznej
dopiero 9 września), zaraz potem dokonując identyfikacji znaleziska.
Łącznie pozostawał nad nim przez dwa dni, chociaż na skutek awarii
sprzętu (przepięcie w systemie zasilania ROV) udokumentowana została
tylko lewa burta wraku. Miało to miejsce podczas długiego rejsu
badawczego na obszarze Filipin, krótko po znalezieniu wraku krążownika
Maya w rejonie Palawanu i przed kilkutygodniowym rozpoznawaniem
pobojowiska w rejonie wyspy Samar.
|
|
Krążownik został odnaleziony
na głębokości 1450 metrów. Spoczywa niemal na równej stępce (z lekkim
przechyłem na prawą burtę) i z zasadniczo całym kadłubem. Wyjątkiem
jest sama sekcja dziobowa, której dolna część oderwała się i leży
niedaleko z lewej burty, przy czym płyty jej pokładu przemieściły
się ku tyłowi i spoczywają (wraz z łańcuchami kotwicznymi) na dachu
pierwszej wieży. Druga i trzecia wieża także są na swoich miejscach,
podobnie jak i przednia nadbudówka z mostkiem. Za nim jest już puściej:
po przednim maszcie i kominie zostały tylko kikuty, głównego masztu
brak, niemniej stanowiska reflektorów wydają się nietknięte. Obecnie
jest także co najmniej jedno lewoburtowe stanowisko dział 127 mm.
Pokład lotniczy w większości zniknął (a jego pozostała na miejscu
przednia część jest wyraźnie pofałdowana), po części być może oderwany,
po części zapewne zniszczony przez upływ czasu, chociaż prawoburtowa
katapulta, jakkolwiek mocno uszkodzona, wydaje się być wciąż obecna.
Sądząc po sonogramie sam pokład rufowy zapadł się, zapewne na skutek
implozji, które poważnie zniekształciły także zakończenie części
rufowej okrętu.
|
|
Można dodać, że spośród
czterech krążowników typu Mogami wrak Kumano został zbadany
jeszcze podczas wojny, zaś pozostałe dwa zaliczają się do bardzo
głębokich wraków: Mikuma na północnym Pacyfiku (5000 metrów),
Suzuya w pobliżu wyspy Samar (8400 metrów, w Rowie Filipińskim).
Wedle stanu na wrzesień 2019 nic nie wiadomo, aby któryś z nich
został zlokalizowany. Co nie oznacza oczywiście, że pewnego dnia
nie może się to zmienić.
|
l
Mogami na Wikipedii
Zapis ruchów krążownika Mogami: Combined Fleet
Artykuł o udziale Mogami w walkach w cieśninie Surigao: Combined Fleet
Informacja o znalezieniu wraku krążownika na profilu RV Petrel: FB
Nagranie z badania lewej burty wraku na profilu RV Petrel: FB
Zapis ruchów krążownika Mogami: Combined Fleet
Artykuł o udziale Mogami w walkach w cieśninie Surigao: Combined Fleet
Informacja o znalezieniu wraku krążownika na profilu RV Petrel: FB
Nagranie z badania lewej burty wraku na profilu RV Petrel: FB
Copyright © 2019
by Estraven