HMAS Canberra (1927)
l
 
Indeks

Aktualnosci
Capital Ships

Nieco historii
Utracone K

Aboukir
Adm. Graf Spee
Adm. Nachimow
Alb. da Barbiano
Alb. da Giussano
Alm. Oquendo
Amphion
Argyll
Armando Diaz
Ashigara
Astoria
Atlanta
Black Prince
Blas de Lezo
Blücher (1908)
Blücher (1937)
Bremen
Brummer
Canberra
Card. Cisneros
Cassandra
Cezare Rossarol
Charleston
Charybdis
Chokai
Cöln (1909)
Cöln (1916)
Cressy
Cristóbal Colón
Curacoa
Curlew
Czerw. Ukraina
Defence
De Ruyter
Dmitrij Donskoj
Dragon
Drake
Dresden (1907)
Dresden (1917)
Durban
Edinburgh
Elbing
Emden
Exeter
Falmouth
Frankfurt
Frauenlob
Friedrich Carl
Furutaka
G. d. Bande Nere
Gius. Garibaldi
Haguro
Hampshire
Helena
Hermes
Hogue
Houston
Huron
Indianapolis
Infanta M. Teresa
Java
Jingyuan
Jintsu
Juneau
Kaiser Joseph I
Karlsruhe
Kinu
Kléber
Komintern
Königsberg
Krasnyj Kawkaz
Kuma
Kumano
Ladoga
Maine
Mainz
Manchester
Maya
Midilli
Mogami
München
Nachi
Neptune
Northampton
Nürnberg (1916)
Pallada
Pathfinder
Penguin
Perth
Pioneer
Prinz Adalbert
Prinz Eugen
Quincy
Raleigh
Rochester
Rostock
Sakawa
San Diego
Scharnhorst
Schurz
Strasbourg II
Sydney
Thames
Undine
Vincennes
Vizcaya
Warrior
Wiesbaden
Wilkes-Barre
Zenta
Zhiyuan

Położenie stępki 09.093.1925
Wodowanie 31.05.1927
W służbie od 10.07.1928
Modernizacje 1942
Zatopiony 09.08.1942
Typ County [Kent], liczba jednostek w typie 13
Wyporność 9 850, pełna 10 000 ts
Wymiary d-192,5 s-20,8 z-6,5 m
Uzbrojenie 8x203, 4x102, 4x40 mm
Pancerz pb 76-38, pp 38-32 mm
Prędkość maks. 31,5 w
Załoga 751-819

l

HMAS Canberra przy Kings Wharf w Wellington w latach trzydziestych
Photograph 1/2-100605 of Photographic Archive of Alexander Turnbull Library, Wellington, New Zealand
Typ County był pierwszym i przedostatnim w Royal Navy typem krążowników "waszyngtońskich", czyli zaprojektowanych zgodnie z postanowieniami traktatu waszyngtońskiego z 1922 roku (wyporność nie przekraczająca 10 tysięcy ton, maksymalny kaliber dział 203 mm). Bezpośrednio po nich pojawiły się jeszcze dwa "oszczędnościowe" krążowniki typu York, niemniej od początku lat trzydziestych Royal Navy postawiła z dobrym w sumie skutkiem na budowę lekkich krążowników uniwersalnego przeznaczenia i nigdy więcej nie wróciła już do tematu ciężkich krążowników. Licząca aż 11 jednostek (w służbie Royal Navy) seria była wielokrotne na różne sposoby modernizowana, włącznie z ujęciem jednej rufowej wieży czy obniżeniem (dla zmniejszenia wagi) pokładu na rufie, jednak australijskich jednostek to nie objęło.
Budowane w latach 1924-1929 powstały w trzech podklasach: Kent (w niej mieściły się jednostki australijskie), London i Norfolk. Planowana czwarta, Surrey, nie została nigdy zrealizowana. Podczas II wojny światowej stracono łącznie trzy, zaś ostatni z pozostałych trafił na złom w 1959 roku. Ogólnie zgrabne, o charakterystycznej sylwetce, zdawały się łączyć w architekturze okrętowej konserwatywne wzory z okresu pierwszej wojny z niektórymi nowymi koncepcjami i wymaganiami taktycznymi. Chociaż dość szybkie, były jednak słabo opancerzone, z dodanymi dla równowagi bąblami przeciwtorpedowymi. Posłużyły też za wzór dla krążowników typu Canarias wybudowanych w Hiszpanii (w kontrolowanych przez Vickersa-Armstronga stoczniach): Canarias i Baleares. Oba zostały wprowadzone do służby w połowie lat trzydziestych, przy czym pierwszy z nich zatonął w 1938 roku podczas wojny domowej, drugi trafił na złom dopiero w 1977. Różniły się one w pewnym stopniu sylwetką od pierwowzoru, ale pokrewieństwo było widoczne.

HMAS Canberra w Sydney w latach trzydziestych
Photograph: RAN Historical, Heritage Collection ID 04637
Zwodowane jako szósty i siódmy krążownik typu County Canberra i Australia zostały zamówione przez rząd australijski w 1924 roku w ramach pięcioletniego programu rozbudowy floty (ponadto w 1943 roku Australia przejęła czasowo jeszcze jeden okręt tego typu: HMS Shropshire, mający zastąpić utraconą pod Guadalcanalem jednostkę). Canberra wszedł do służby jako drugi, dwa miesiące po bliźniaku, i spędziwszy jeszcze blisko pół roku na europejskich wodach, 4 grudnia 1928 wyruszył na antypody przez Gibraltar, Freetown, Cape Town i Durban, zawijając 25 stycznia 1929 roku do Fremantle.
l

HMAS Canberra opuszcza port Wellington na Nowej Zelandii, udając się na Wyspy Salomona, 22 lipca 1942 roku
Official U.S. Navy photo 80-G-13454-A from the U.S. Navy Naval History and Heritage Command
W latach trzydziestych HMAS Canberra operował głównie na australijskich wodach, dwa razy (1932 i 1937) odwiedzając China Station (wydzieloną formację Royal Navy skupioną wkoło Singapuru i Hong Kongu), trzy razy Nową Zelandię. Wraz z początkiem wojny podjął służbę patrolową i eskortową na Oceanie Indyjskim. W lutym 1941 przechwycił niemiecki statek zaopatrzeniowy Coburg i otworzył do niego mało celny ogień z dużego dystansu, co skończyło się samozatopieniem nie mającego szans na ucieczkę frachtowca (wraz z prowadzonym pryzem). Przyłączenie się Stanów Zjednoczonych do wojny oznaczało rozpoczęcie w styczniu 1942 roku współpracy z US Navy w ramach zespołu ANZAC, niemniej okres między lutym a majem 1942 okręt spędził w stoczni w Sydney, po czym został skierowany na Morze Koralowe (do Task Force 44, wraz krążownikami USS Chicago i USS Salt Lake City), a następnie przeniesiony do zespołu TF 62, działającego w rejonie Wysp Salomona. 5 sierpnia 1942 roku zameldował się w grupie TG 62.3 pod Guadalcanalem.

Niszczyciele US Navy USS Blue (z lewej) i USS Patterson przejmują załogę HMAS Canberra po bitwie koło wyspy Savo, 9 sierpnia 1942.
Official U.S. Navy photo 80-G-13488 from the U.S. Navy Naval History and Heritage Command
Pozostająca pod dowództwem brytyjskiego admirała Victora Crutchleya grupa wsparcia i osłony walczących na wyspie Guadalcanal oddziałów obejmowała trzy ciężkie krążowniki typu Astoria: Astoria, Quincy i Vincennes, jak i USS Chicago (typu Northampton) oraz australijskie HMAS Canberra i HMAS Australia (oba typu County). Ich uzupełnieniem były lekkie krążowniki USS San Juan i HMAS Hobart. Była to spora siła, która jednak już w nocy z 8 na 9 sierpnia musiała stawić czoła japońskiemu zespołowi, złożonemu z pięciu ciężkich i dwóch lekkich krążowników, których załogi reprezentowały znacznie wyższy poziom wyszkolenia w nocnych walkach. Co więcej, udało im się zaskoczyć zarówno patrolujące na zachód od Savo dwa amerykańskie niszczyciele (jeden z nich ostatecznie zatapiając), jak obie grupy patrolujących na wschód od Savo krążowników. Doprowadziło to do bezprecedensowej klęski alianckiego zespołu, przy czym jako pierwsza zaatakowana została grupa południowa, złożona z HMAS Canberra i USS Chicago.

HMAS Canberra tonie nad ranem 9 sierpnia 1942 roku
Photograph: Australian War Memorial, ID Number 137295
Walka rozpoczęła się po cichu, od wystrzelenia o godzinie 01:38 salwy torped przez japońskie okręty. W tym samym czasie dostrzeżone zostały też odległe o około 16 kilometrów amerykańskie krążowniki grupy północnej, przez co japońska kolumna zmieniła kurs, idąc na spotkanie z nimi, jednocześnie szykując się do akcji artyleryjskiej przeciwko krążownikom grupy południowej. O 01:43 towarzyszący grupie południowej niszczyciel dostrzegł wreszcie przeciwnika, niemniej w tej samej niemal chwili katapultowane jeszcze przed północą trzy wodnopłatowce z japońskich krążowników zrzuciły flary oświetlające, które wyeksponowały HMAS Camberra i USS Chicago. Australijski krążownik natychmiast zaczął szykować się do walki, jednak było już za późno.
Wprawdzie udało się wymanewrować wymierzone w okręt torpedy, jednak ledwo minutę później HMAS Canberra dostał się pod ostrzał najpierw dwóch, potem łącznie czterech japońskich ciężkich krążowników, prowadzony z dystansu 4-5 tysięcy metrów. W ciągu kilkunastu minut otrzymał co najmniej 24 trafienia, które wyłączyły z użytku obie kotłownie i pozbawiły okręt mocy zanim jeszcze australijski krążownik zdążył oddać choć jeden strzał czy poinformować pozostałe jednostki, co właściwie się dzieje. W tym samym czasie na USS Chicago budzono dopiero dowódcę, zaś moment później amerykański krążownik został trafiony torpedą w część dziobową i ciężko uszkodzony odszedł z rejonu starcia, także nie uprzedzając grupy północnej o obecności przeciwnika, co fatalnie się dla niej skończyło. HMAS Canberra stanął tymczasem w dryfie z przechyłem na prawą burtę. Co więcej, zameldowano wówczas także o wybuchach dwóch torped, chociaż żadna z nich nie pochodziła najpewniej z japońskich jednostek (które wystrzeliły ich aż 19 do Australijczyka, jednak nie odnotowały ani jednego trafienia). Przypuszcza się więc, iż mogły to być torpedy niszczyciela USS Bagley, który skryty za północnym zespołem zaiste oddał salwę w ogólnym kierunku przeciwnika. Gdy walka dobiegła końca, HMAS Canberra wciąż utrzymywał się na wodzie, niemniej po ocenie skali uszkodzeń maszynowni zdecydowano o samozatopieniu okrętu. Jego załoga została zdjęta z pokładu jeszcze około 5:00 (umniejszona o 74 poległych, przy czym kolejne 10 osób zmarło później na skutek obrażeń). Krążownik otrzymał najpierw cztery torpedy od niszczyciela USS Selfridge (który użył też dział), co jednak nie spowodowało zatonięcia okrętu, przez co dobity został kolejną torpedą przez niszczyciel USS Ellet. Ostatecznie przewrócił się na prawą burtę i zniknął pod wodą około godziny 8:00.
l
Cieśnina Żelaznego Dna (Iron Bottom Sound), zwana dawniej Sealark Sound albo Savo Sound, znajdująca w archipelagu Wysp Salomona między wyspami Guadalcanal i Florida, od zachodu zaś ograniczona wysepką Savo, zyskała swoją nazwę po zaciętych walkach, jakie toczyły się tam w latach 1942-43. Jej wody pochłonęły wtedy kilkadziesiąt statków i okrętów, których żelazne kadłuby zaczęły odchylać wskazówki kompasów. Pierwszy raz została spenetrowana w sierpniu 1992 roku przez Roberta Ballarda, kolejne badania prowadzili tam: Paul Allen (2015, 2018) oraz ekipa japońska z Kyushu Institute of Technology (2017). Jak dotąd zlokalizowano w jej obrębie 27 wraków okrętów (oraz kilka kolejnych w pobliżu).
l
Wrak HMAS Canberra został zlokalizowany i zbadany latem 1992 roku przez zespół Roberta Ballarda z pokładu jednostki badawczej Laney Chouest podczas drugiego podejścia do tematu (pierwsze miało miejsce w 1991 roku i zakończyło się praktycznie bezowocnie). Nie była to jednak najbardziej udana wyprawa znanego eksploratora, nękana częstymi awariami sprzętu i cierpiąca na brak czasu, niemniej udało się w jej trakcie po raz pierwszy uzyskać dane o niektórych wrakach Cieśniny Żelaznego Dna, w tym także krążownikach Northampton, Quincy, Atlanta i okręcie liniowym Kirishima.

Wrak HMAS Canberra wedle stanu z sierpnia 1992 roku
Na podstawie ilustracji Kena Marshalla zamieszczonej w The Lost Ships of Guadalcanal
Znajdujący się na średniej głębokości 760 metrów wrak nosi ślady upływu czasu i uległ już dość intensywnej korozji, przez co górna część przedniej nadbudówki odpadła i zsunęła się za prawą burtę, niemniej spoczywający na równej stępce kadłub zachował się w całości. Na miejscu są też wieże artylerii głównej, ukierunkowane wciąż dokładnie tak samo, jak podczas ostatniej walki okrętu. Kominy i maszty odpadły najpewniej jeszcze podczas tonięcia, niemniej katapulta pozostała na swoim miejscu. W sumie można powiedzieć, że względnie płytko leżące szczątki okrętu uległy wyraźnie większej degradacji, niż inne, tylko trochę głębiej znajdujące się w tej okolicy wraki.
l
Tekst o udziałe HMAS Canberra w bitwie koło wyspy Savo Flickr
Opis bitwy koło wyspy Savo w Wikipedii
Strona poświęcona HMAS Canberra w Wikipedii
Informacja o HMAS Canberra (I) na stronie Royal Australian Navy
Robert D. Ballard, Rick Archbold The Lost Ships of Guadalcanal, Warner/Madison Press, 1993
l
Copyright © 2018 by Estraven