HMS Defence (1907) |
l |
|
|
Położenie stępki
25.02.1905
Wodowanie 24.04.1907
W służbie od 09.02.1909
Modernizacje 1909, 1915-1916
Zatopiony 31.05.1916
Typ Minotaur, liczba jednostek w typie 3 |
Wyporność
14 800, pełna 16 900 ts
Wymiary d-158,2 s-22,7 z-7,9 m
Uzbrojenie 4x234, 10x191, 16x76 mm
Pancerz pb 152-76, pp 51-38 mm
Prędkość maks. 23 w
Załoga 779-842 |
|
l
|
|
HMS Defence
Picture: Imperial War Museum via ZBiAM
|
Jednostki typu Minotaur były ostatnimi krążownikami
pancernymi, zbudowanymi dla Royal Navy (przy czym HMS Defence
wszedł do służby jako ostatni brytyjski okręt tej klasy). Zgodnie
z dotychczasową praktyką były krążowniczymi odpowiednikami kolejnego
typu pancerników, w tym przypadku typu Lord Nelson, który jednak
okazał się ostatnim typem predrednotów Royal Navy. Wiązało się to
z wprowadzeniem do służby pancernika HMS Dreadnought, który
ustanowił całkiem nowe standardy uzbrojenia, wielkości i napędu
ciężkich jednostek. W nowej epoce nie było już miejsca dla tradycyjnych
krążowników pancernych. Ich rolę "skrzydła floty" przejęły
na kilkanaście lat nieporównanie potężniejsze krążowniki liniowe
i trzeba było czekać aż do 1915 roku, aż ponownie zaczęto prace
nad typowymi krążownikami z działami o kalibrze powyżej 152 mm (typ
Hawkins, 1917-1920). Z nich dopiero wyłoniły się w późniejszym okresie
jednostki, nazwane z początkiem lat trzydziestych ciężkimi krążownikami.
|
Krążowniki pancerne typu Minotaur
był ostatnimi, ale też największymi przedstawicielami swojej klasy
w Royal Navy, a dodatkowo ich projekt zrywał w pewien sposób z tradycyjnymi
wzorcami, doskonalonymi z wolna od wielu lat. Przede wszystkim zmniejszono
powierzchnię pancerza dla wzmocnienia artylerii drugiego kalibru,
która została jednak rozmieszczona w mocno krytykowany sposób -
w wieżach rozstawionych równomiernie wzdłuż obu burt. Napęd był
tradycyjny, maszynami parowymi i kotłami opalanymi węglem. Już w
trakcie służby podwyższono na okrętach zadymiające regularnie mostek
kominy (i to aż o 4,6 metra) i wzmocniono przedni maszt na potrzeby
systemu kierowania ogniem (na dwóch ocalałych jednostkach maszty
zostały z tego powodu wymienione później na trójnożne). W założeniu
identyczne okręty różniły się nieco między sobą - HMS Shannon
był o stopę szerszy i miał o stopę mniejsze zanurzenie, przez co
teoretycznie powinien być minimalnie szybszy od obu braci, wyszło
jednak dokładnie odwrotnie.
|
HMS Defence w 1907 roku
Picture: CyberHeritage via Wikipedia
|
|
l
|
|
Po wejściu do służby HMS Defence znalazł
się w składzie Home Fleet, w latach 1911-1912 przydzielony jako
eskorta do RMS Medina, statku pasażerskiego przystosowanego do roli
królewskiego jachtu dla Jerzego V. W rym charakterze odbył podróż
do Indii, zaś po powrocie z początkiem 1912 roku został skierowany
na Daleki wschód (do China Station), gdzie pozostał do grudnia.
W 1913 przeniesiono go na Morze Śródziemne, czyniąc jednostką flagową
1. Dywizjonu Krążowników. Na samym początku Wielkiej Wojny wziął
udział w nieudanym pościgu na niemiecką eskadrą, złożoną z krążownika
liniowego SMS Goeben i lekkiego krążownika
SMS Breslau, do września pozostając w rejonie Dardaneli.
Stamtąd miał zostać skierowany na Południowy Atlantyk w ramach pościgu
za Eskadrą Dalekowschodnią admirała von Spee, niemniej początkowo
rozkaz ten odwołano, gdy okazało się, że przeciwnik nadal znajdował
się na Pacyfiku. Sprawa wróciła w październiku i tym razem HMS Defence
dotarł aż do Montevideo, gdzie doszła go wieść o klęsce Royal Navy
pod Coronelem. Ostatecznie krążownik spotkał jeszcze przelotnie
z eskadrą wiceadmirała Sturdee, przekazując swój sprzęt radiowy
dalekiego zasięgu na pokład HMS Invincible, po czym skierował
się jako eskorta transportu wojska do Południowej Afryki, 8 grudnia
1914 roku powracając ostatecznie do Anglii i do 1. Dywizjonu Krążowników
Home Fleet.
|
Bitwa jutlandzka: HMS Warrior i HMS Defence idą w
stronę niemieckich krążowników liniowych
Obraz Lionela Wyllie'a via British
Battles
|
W
czasie bitwy jutlandzkiej 1. Dywizjon Krążowników, składający się
z HMS Defence,
HMS Black Prince,
HMS Warrior i HMS Duke of Edinburgh stanowił szpicę
Grand Fleet, idąc kilka mil przed głównymi siłami. O 17:57 Warrior
i Defence wdały się w wymianę ognia z niemieckimi krążownikami z
grupy zwiadowczej i ruszyły w ich stronę, przechodząc przez formację
własnych krążowników liniowych. Zaraz potem dostrzeżono z ich pokładów
unieruchomiony lekki krążownik
SMS Wisbaden, który wydawał się w tej sytuacji łatwą zdobyczą.
Gdy oba okręty podeszły do niego na dystans około 5 tysięcy metrów
(co stało się o 18:05), same zostały z kolei dostrzeżone przez znajdujący
się w odległości 7300 metrów krążownik liniowy SMS Derfflinger
i cztery inne, nieodległe niemieckie jednostki.
|
Skutki
ich ognia okazały się fatalne dla brytyjskich jednostek. HMS Warrior
został na tyle ciężko uszkodzony, że zatonął ostatecznie następnego
dnia, zaś Defence otrzymał w dwóch salwach tyle bezpośrednich
trafień (zapewne głównie z SMS Lützow), iż spowodowały one
detonację rufowej komory amunicyjnej. Jak można było przypuszczać,
wtórnie wywołała ona eksplozje w kolejnych komorach artylerii drugiego
kalibru (wedle niektórych relacji także dziobowych), przez co okręt
po prostu zniknął o 18:20 w kłębach dymu i płomieni, zaś niektóre
elementy konstrukcji zostały wyrzucone wysoko w górę. Liczni obserwatorzy
z obu stron (a zagłada krążownika widoczna była z pokładów wielu
walczących okrętów) wspominali później, że wszystko to trwało ledwie
kilka chwil i tylko przez moment widać było później znikające pod
wodą szczątki, a dokładniej sam dziób krążownika. Z załogi, która
wedle różnych szacunków liczyła w tym rejsie między 893 a 903 ludzi
nie uratował się nikt.
|
Zapewne
ostatnie zdjęcie HMS Defence, wykonane na kilka minut przed
zatonięciem okrętu. Fotografia pochodzi z książki The Sailor's
War: 1914-1918, Peter H. Liddle, 1985, via Forum
Okrętów Wojennych
|
|
l
|
|
Wrak HMS Defence został zlokalizowany
po raz pierwszy w połowie lat osiemdziesiątych przez Clive'a Cusslera
podczas jego peregrynacji na Morzu Północnym wraz z ekipą tworzącą
NUMA. Pisarz nie dokonał jednak wówczas oględzin wraku, podając
tylko pozycję, w której na niego trafił. Pierwsze oględziny szczątków,
i tym samym ostateczna identyfikacja wraku, miały miejsce 6 czerwca
2001 roku, gdy Innes McCarthey zszedł do nich z pokładu Loyal
Watcher. Kolejne wyprawy miały miejsce w 2003 i 2015 roku i
ostatecznie dostarczyły one sporo materiału na temat stanu wraku
okrętu. Największym zaskoczeniem w trakcie badań był fakt, że krążownik,
który zginął w sposób sugerujący, iż jego kadłub po prostu rozpadł
się na skutek eksplozji, został odnaleziony w stosunkowo niezłym
stanie, z większością kadłuba nie tylko rozpoznawalną, ale pozostałą
w całości i spoczywającą na dnie na równej stępce (co w tak płytkich
akwenach jest raczej rzadkością). Maksymalna głębokość w tym miejscu
wynosi 50 metrów, przy czym widoczność jest nawet niezła.
|
Obraz sonarowy wraku HMS Defence
Picture: McCartney/JD-Contractor, źródło: Royal
Navy
|
Jedna z wież burtowych 191 mm na wraku HMS Defence
Picture: Rene B. Andersen, Scuba
Board
|
Stan wraku sugeruje, że doszło do eksplozji
obu komór amunicyjnych głównej artylerii, albo na skutek niezależnych
trafień, albo za sprawą "wędrującej" w głębi kadłuba fali
uderzeniowej (jak sugerowali niektórzy obserwatorzy). Dość, że zdemolowały
one niemal równocześnie dziób i rufę, powodując oderwanie obu zakończeń
kadłuba. Stan wież burtowych sugeruje, jednoznacznie, że w większości
z nich doszło do eksplozji, przy czym para dziobowych została wyrwana
z barbet. To też spowodowało na tyle rozległe uszkodzenia części
podwodnej, iż kadłub bardzo szybko i równomiernie zaczął wypełniać
się wodą, przez co zatonął i spoczął na dnie w pozycji wyprostowanej.
Rozrzut zidentyfikowanych w pobliżu szczątków i ich odległość od
wraku sugeruje, iż od pierwszej eksplozji na pokładzie idącego z
prędkością około 20 węzłów krążownika do jego zapadnięcia się pod
wodę minęło 10 do 12 sekund. Wrak wyróżnia się także i tym, że nie
został splądrowany przez złomiarzy (jak przypuszcza Innes McCartney,
być może konieczność przedarcia się do maszynowni i kotłowni przez
pancerz pokładowy była dla nich zbyt dużym wyzwaniem). W 1986 roku
został objęty ochroną prawną jako grób wojenny, niemniej jest najciekawszym
zapewne spośród wszystkich jutlandzkich wraków.
|
|
l
|
|
|
Wraki bitwy jutlandzkiej
Rozegrana w dniach 31 maja - 1 czerwca 1916 roku w pobliżu duńskiego
wybrzeża Jutlandii bitwa była największym w historii spotkaniem
bojowym ciężkich okrętów artyleryjskich, drednotów i krążowników
liniowych. Przez wielu uważana do dziś za nierozstrzygniętą, kosztowała
jednak życie blisko dziewięciu tysięcy ludzi i zakończyła się zatopieniem
25 jednostek, wśród których znalazły się 4 krążowniki liniowe, 1
predrednot, 3 krążowniki pancerne i 4 lekkie krążowniki. Wraki tych
okrętów znajdują się nadal w różnym stanie zachowania na dnie Morza
Północnego.
|
|
l
|
"Windy
corner" podczas bitwy jutlandzkiej: British
Battles
HMS Defence w Wikipedii
Wzmianka Clive'a Cusslera o HMS Defence: NUMA
Innes McCartney o wraku HMS Defence: A
Case Study...
Film z zejścia do wraku HMS Defence w 2014 roku: YT
Film z zejścia do wraku HMS Defence w sierpniu 2016 roku: Vimeo
Innes McCartney, Jutland 1916 - The Archeology of the Naval Battlefield,
Bloomsbury Publishing Plc, London, 2016
|
l |
Copyright © 2019
by Estraven
|