HMAS Sydney (często przedstawiany jako Sydney II) zastąpił w Royal Australian Navy krążownik Brisbane (I) z 1915 roku, przejmując też większą część jego załogi. Po zakończeniu prób morskich skierował się do Australii, został jednak odwołany z drogi w związku z kryzysem abisyńskim i dołączony do Floty Śródziemnomorskiej Royal Navy. Podróż wznowił w 1936 roku, docierając ostatecznie na macierzyste wody i 11 sierpnia wchodząc do portu w Sydney. Okres do wybuchu wojny upłynął mu na ćwiczeniach i szkoleniach, zaś w początkowych miesiącach konfliktu pełnił pozbawioną dramatyczniejszych akcentów służbę patrolową na Oceanie Indyjskim. W maju 1940 roku został skierowany przez Kanał Sueski na Morze Śródziemne, gdzie dołączył do 7. Dywizjonu Krążowników pod dowództwem admirała Cunnighama.

W styczniu 1941 roku Sydney został skierowany z powrotem do Australii (na Morzu Śródziemnym zastąpił go HMAS Perth). Po krótkim pobycie w stoczni krążownik podjął ponownie zadania patrolowe i konwojowe na Pacyfiku oraz Oceanie Indyjskim i w ramach tych właśnie obowiązków został skierowany we wrześniu na wody u zachodniego wybrzeża Australii. 19 listopada, podczas powrotu z kolejnego patrolu, idący kursem na Fremantle krążownik trafił czystym przypadkiem na niemiecki krążownik pomocniczy DKM Kormoran. Była to jedna z wielu jednostek przebudowanych w Niemczech jednostek handlowych, które po zamontowaniu zmyślnie zamaskowanego uzbrojenia były wysyłane dla zwalczania żeglugi handlowej. Kormoran wyszedł w rejs z okupowanej Gdyni 3 grudnia 1940 roku i zdołał przez blisko rok zatopić dziesięć alianckich jednostek i opanować jedenaście. Jak udało się później ustalić na podstawie zeznań jeńców z załogi Kormorana, dowódca HMAS Sydney musiał nie rozpoznać pułapki, przez co chociaż dysponował o wiele większą siłą ognia, podszedł o 17:30 niebezpiecznie blisko wrogiej jednostki (uzbrojonej między innymi w kilka starych dział kalibru 152 mm - jedno z nich pochodziło jeszcze z krążownika liniowego SMS Seydlitz - oraz wyrzutnie torpedowe). Niemiec wykorzystał w pełni element zaskoczenia, oddając w pewnej chwili z odległości około 1300 metrów trzy salwy, które wyłączyły z akcji wieże A i B krążownika, spustoszyły mostek i wywołały silny pożar na śródokręciu. Nieuszkodzona wieża X zdołała wprawdzie odpowiedzieć ogniem, uszkadzając maszynownię i wywołując pożary na Kormoranie, jednak niemal w tej samej chwili torpeda z niemieckiego okrętu trafiła w część dziobową HMAS Sydney nieco przed wieżą A. Od tego momentu obie jednostki zaczęły z wolna oddalać się od siebie, tylko sporadycznie wznawiając ostrzał.

Krążownik pomocniczy DKM Kormoran
Photograph: Bundesarchiv Bild 146-1985-117-02A via Wikipedia

Jedno z dział 152 mm DKM Kormoran
Photograph: WA Museum and Curtin University 2015

Niemcy zaobserwowali na australijskim okręcie pożary, wspomnieli też o jego przegłębieniu na dziób, gdy odchodził z powoli na południowy wschód, w kierunku Australii. Wymiana ognia ustała o 17:50, gdy Sydney znajdował się w odległości około 6 tysięcy metrów. Łuna od pożarów na śródokręciu była widoczna jeszcze po jego skryciu się za horyzontem, niemniej około północy zniknęła. Kormoran miał w tym czasie własne problemy - maszyny odmówiły posłuszeństwa, zaś pożary ogarniały coraz to nowe przedziały, przez co zarządzono ostatecznie opuszczenie okrętu, który zatonął o 1:35 na skutek eksplozji min w rufowej ładowni. Z niemieckiej załogi zginęło 20 osób, pozostałe 318 zostało odnalezione przez różne alianckie jednostki w ciągu kilku dni. Z liczącej w tym rejsie 647 osób załogi HMS Sydney nie odnaleziono nikogo. Długa akcja ratunkowa zakończyła się wyłowieniem tylko jednej pustej tratwy i jednej kamizelki ratunkowej. Inną tratwę znaleziono w lutym na Wyspie Bożego Narodzenia i w niej były ludzkie szczątki, jednak dopiero analiza DNA (po ekshumacji w 2006 roku) pozwoliła stwierdzić, że zapewne chodziło o kogoś z załogi HMAS Sydney, jednak wówczas nie udało się dopasować danych do konkretnej osoby. I to było wszystko, co przez lata wiedziano o losie okrętu, przy czym podkreślano, iż była to wiedza uzyskana od niemieckiej załogi, która przecież mogła nie być tak całkiem prawdomówna.

Według danych przekazanych przez jeńców (którzy zostali zwolnienie z obozu dopiero w lutym 1947 roku), spotkanie HMAS Sydney i Kormorana miało mieć miejsce około 210 kilometrów od Shark Bey i 196 kilometrów od wyspy Dirk Hartog na zachodnim wybrzeżu Australii, na pozycji 26°S 111°E. Dane te były jednak traktowane przez potencjalnych poszukiwaczy ze sporą rezerwą, co w połączeniu z różnymi mylnymi meldunkami o znalezieniu śladów wraku powodowało, że cały szereg akcji, prowadzonych od 1974 roku także przez RAN, nie przyniósł żadnych efektów. Dopiero poważne badania archiwów, które rozpoczęto w 2001 roku z inicjatywy poszukiwacza Davida Mearnsa, zaczęły z czasem dawać konkretniejsze nadzieje na sukces. Po ponownym zainteresowaniu sprawą Royal Australian Navy i zebraniu pewnych funduszy uzyskano także wsparcie rządu australijskiego (który dorzucił 5 milionów AD) i w lutym 2008 roku powołana specjalnie w tym celu organizacja non-profit The Finding Sydney Foundation przystąpiła do działania.

Wieża X krążownika
Photograph: The Finding Sydney Foundation 2008

Jedna z lewoburtowych śrub, wyrwana z mocowań
Photograph: The Finding Sydney Foundation 2008

Plan był prosty: posiłkując się niemieckimi danymi, które Mearns uznał za wiarygodne, odszukać najpierw wrak Kormorana a następnie podążyć stamtąd kursem na południowy wschód i spróbować zlokalizować wrak australijskiego krążownika. Pierwsze zadanie zostało wykonane 12 marca 2008 roku, jednak meldunek o tym poszedł w świat dopiero pięć dni później i wyprzedził o ledwie kilka godzin kolejny, o znalezieniu 17 marca wraku HMAS Sydney. Ten drugi meldunek został ogłoszony oficjalnie na bardzo wysokim szczeblu, bo przez ówczesnego premiera rządu Australii, co może mówić trochę o wadze tego odkrycia dla Aussies. Obie jednostki zostały odnalezione w odległości 21,1 kilometra od siebie i nie trwało długo, a pojawiły się w sieci zdjęcia wykonane przez ROV, które pozwoliły na pełną identyfikację znalezisk.

Oderwany dziób, leżący na dnie w pozycji odwróconej
Photograph: WA Museum and Curtin University 2015

Wieża B krążownika z dobrze widocznym przebiciem
Photograph: WA Museum and Curtin University 2015

Wrak krążownika znajduje się na głębokości 2 468 metrów, przy czym główna część kadłuba spoczywa na równej stępce. Poza uszkodzeniami poniesionymi w walce i przy uderzeniu o dno (silne odkształcenie rufy), jest w całkiem dobrym stanie, niemniej pozbawiony dziobu, który został zlokalizowany w odległości 500 metrów, po drugiej stronie pola szczątków. Materiały zebrane w 2008 roku zostały uzupełnione w 2015 roku o obszerny zestaw zdjęć, filmów i obrazów sonarowych wykonanych przez ekspedycję Curtin University (największej uczelni zachodniej Australii) we współpracy z Western Australia Museum. Oba wraki są obecnie chronione prawnie, tak na mocy ogólnej ustawy o historycznych wrakach z 1976 roku, jak i dzięki wpisaniu ich w 2011 roku na listę dziedzictwa historycznego Australii.

Zebrane materiały pozwalają z dużym prawdopodobieństwem odtworzyć ostatnie godziny HMAS Sydney. Najpoważniejsze było zapewne uszkodzenie spowodowane eksplozją torpedy, która naruszyła integralność dziobowej części kadłuba. Napór wody musiał w pewnej chwili spowodować pęknięcie grodzi, czego skutkiem było szybkie zatonięcie okrętu (i oderwanie się ledwie zespolonej z kadłubem części dziobowej podczas tonięcia). Sądzi się też, że załoga nie była wcześniej w stanie poprowadzić skutecznej akcji przeciwawaryjnej. Z rozkładu trafień wynika, że już na samym początku walki zniszczony został zarówno mostek, jak i stanowisko kierowania ogniem, zaś późniejszy ostrzał (naliczono blisko 100 śladów trafień) zabił lub okaleczył większość załogi. W tej sytuacji brakło zapewne ludzi zdolnych do dowodzenia i działania. Co więcej, ostrzał uszkodził też poważnie większość łodzi i tratew (część z nich znaleziono blisko wraku), co mogło ostatecznie odebrać szansę na skuteczną akcję ratunkową w chwili, gdy krążownik zaczął gwałtownie tonąć.

W listopadzie 2021 roku pojawiła się jeszcze jedna informacja - iż po długich badaniach porównawczych DNA udało się ustalić tożsamość tego jedynego rozbitka z HMAS Sydney, którego szczątki trafiły kiedyś na Wyspę Bożego Narodzenia. Był to dwudziestoletni w owym czasie Thomas Welsby Clark, ledwie od czterech miesięcy w Royal Australian Navy.