HMS Cassandra z dobrze widoczną platformą dla samolotu (Sopwith Camel) na śródokręciu, Devenport, 1917
Picture: Naval History Net

Krążownik HMS Cassandra należał do piątej grupy typu C, określanej jako podtyp Caledon. Posiadały już one tylko dwa kominy (zmiana ta została wprowadzona dwa podtypy wcześniej). Ich uzbrojenie opierało się na działach kalibru 152 mm. Dział tych było łącznie pięć, z dwoma jeszcze działami przeciwlotniczymi 76 mm na wysokości przedniego komina. Uzbrojenia dopełniały cztery podwójne wyrzutnie torpedowe. Krótko po wejściu do służby, w sierpniu 1917, krążownik otrzymał nowy i większy dalmierz (3,7 metra zamiast 2,7 metra), który wymagał zamontowania bardziej wytrzymałego, trójnożnego przedniego masztu. Cassandra posiadała też wyposażenie lotnicze pod postacią samolotu, korzystającego z platformy, w tym przypadku umieszczonej za kominami na śródokręciu, nie na pokładzie dziobowym, jak na HMS Caroline i innych okrętach z serii C i D. Początkowo mógł to być Sopwith Pup, zastąpiony dość szybko przez Sopwith Camel.

Cassandra w Kopenhadze, podczas przejścia na Bałtyk w 1918 roku
Picture: Q 19372 from collections of Imperial War Museums

Po wejściu do służby w czerwcu 1917 roku Cassandra znalazła się w 6. Dywizjonie Lekkich Krążowników Grand Fleet, już 15 sierpnia przeżywając (w towarzystwie siostrzanego HMS Caradoc) przygodę pod postacią wejścia na mieliznę przy Fair Isle na Szetlandach. Szczęśliwie oba okręty udało się bez szczególnych konsekwencji ściągnąć na głęboką wodę, chociaż naprawy potrwały aż do początku października. Po powrocie do dywizjonu krążownik wziął udział w nieudanej próbie przechwycenia niemieckich jednostek, które przypuściły atak na jeden z norweskich konwojów. Późniejszy rok wojennej służby okrętu nie zapisał się najwyraźniej w żaden szczególny sposób, niemniej zaraz po zakończeniu walk, w listopadzie 1918 roku, 6. Dywizjon został włączony w skład sił interwencyjnych, mających udać się na Bałtyk dla wsparcia obrony państw bałtyckich, czyli Łotwy i Estonii - które odzyskały niepodległość po Rewolucji Październikowej - przed atakiem ze strony Rosji Radzieckiej.

Z początkiem grudnia siły brytyjskie zawinęły do Lipawy, jednak portem docelowym formacji był Tallin. Cassandra nigdy tam nie dotarła. Przechodząc obok wyspy Sarema trafiła 5 grudnia na minę, pozostałą po nieznanej Admiralicji zagrodzie, jednej z wielu, postawionych przez Kaiserliche Marine. Szczęśliwie okręt tonął na tyle długo, iż niemal cała załoga - oprócz jedenastu ludzi, z których dziesięciu zginęło podczas eksplozji, jeden zaś utonął - została przejęta na pokłady niszczycieli HMS Westminster i HMS Vendetta. Na przebieg samego wsparcia zbrojnego Łotwy i Estonii (operacja Red Trek) nie miało to raczej większego wpływu. Niepodległość Państw Bałtyckich została wówczas obroniona, zaś drugi z celów, czyli wspomożenie Białych w wojnie domowej w Rosji, był zapewne od początku nie do zrealizowania. Royal Navy pozostała w rejonie Zatoki Fińskiej do lutego 1920 roku, przy czym ostatnie miesiące działalności sił interwenckich przebiegły pod znakiem pomniejszych buntów załóg, między innymi na pokładach krążowników HMS Vindictive i HMS Delhi, i coraz bardziej podupadających nastrojów. Jak uważa się dzisiaj, miało to związek ze zmęczeniem ludzi, którzy po części służyli nieprzerwanie od czasu wojny, i którym nie zapewniono w trakcie tej wyprawy należytych warunków życiowych. Swoje dołożyły konflikty z niektórymi oficerami i w jakieś mierze zapewne też propaganda płynąca z Rosji.

1 grudnia 1918, jednostki 6. Dywizjonu Lekkich Krążowników w Lipawie, HMS Cassandra widoczna jest z lewej, z prawej zapewne HMS Cardiff
Picture: Q 19378 from collections of Imperial War Museums

Wrak HMS Cassandra został zlokalizowany w połowie sierpnia 2010 roku przez niszczyciel min ELM Ugandi, wówczas nowy nabytek Marynarki Wojennej Estonii (ex HMS Bridport), wyposażony w podstawowy sprzęt do poszukiwań podmorskich. Wykorzystano przy tym pozycję zatonięcia, podaną w raporcie dowódcy brytyjskich sił, admirała sir Edwina Alexandra-Sinclaira, która ku sporemu zdumieniu wszystkich uczestników akcji okazała się nadzwyczaj dokładna (co jest godne odnotowania, gdyż zawarte w archiwach koordynaty mają z reguły znikomą wartość). W ramach tych samych poszukiwań zlokalizowano wraki dwóch trałowców, HMS Myrtle i HMS Gentian, które zatonęły 15 lipca 1919 roku podczas akcji rozminowywania wód przybrzeżnych Estonii (rufowa część pierwszego z nich została odnaleziona już w 1937 roku, jednak położenie samego kadłuba pozostawało nieznane).

Obraz wraku HMS Cassandra uzyskany z pomocą sonaru bocznego
Picture: Veeteede Amet via Saarte Hääl

Jak wynika z obrazów sonarowych, wrak krążownika spoczywa na prawej burcie (wedle oficjalnych danych na głębokości około 60 metrów). Jego część dziobowa wydaje się nosić ślady znaczących uszkodzeń (chociaż mina wybuchła na wysokości maszynowni), widoczne są też elementy nadbudówek i przedniego masztu a także dwie należące do krążownika szalupy. Innych materiałów, oprócz obrazów sonarowych, po tamtym badaniu wraku nie opublikowano i przez lata zapewne nie był odwiedzany.

Zejście nurków do szczątków HMS Cassandra miało miejsce dopiero w 2020 roku w wykonaniu estońskiej grupy Subzone, przy czym informacje o tej wyprawie zostały udostępnione 6 października. Jak przy tej okazji podano, głębokość zalegania wraku to jednak około stu metrów, zaś kompletny kadłub (długi na oryginalne 140 metrów) okryty jest częściowo sieciami. Co więcej, z wnętrza wydobywa się obecnie ropa, której woń czuć na powierzchni, widać nawet tęczowe ślady produktów naftowych na wodzie. Na samym dnie widoczność ograniczają organiczne osady (bakteryjnego pochodzenia, jak podano), które bardzo łatwo jest poruszyć, fundując sobie wkoło mleczną zawiesinę. Niemniej jak można sądzić po kilku opublikowanych zdjęciach różne elementy wraku są raczej nieźle zachowane. Całość objęta jest ochroną prawną.