Zhiyuan (1886)
l
 
Indeks

Aktualnosci
Capital Ships

Nieco historii
Utracone K

Aboukir
Adm. Graf Spee
Adm. Nachimow
Alb. da Barbiano
Alb. da Giussano
Alm. Oquendo
Amphion
Argyll
Armando Diaz
Ashigara
Astoria
Atlanta
Black Prince
Blas de Lezo
Blücher (1908)
Blücher (1937)
Bremen
Brummer
Canberra
Card. Cisneros
Cassandra
Cezare Rossarol
Charleston
Charybdis
Chokai
Cöln (1909)
Cöln (1916)
Cressy
Cristóbal Colón
Curacoa
Curlew
Czerw. Ukraina
Defence
De Ruyter
Dmitrij Donskoj
Dragon
Drake
Dresden (1907)
Dresden (1917)
Durban
Edinburgh
Elbing
Emden
Exeter
Falmouth
Frankfurt
Frauenlob
Friedrich Carl
Furutaka
G. d. Bande Nere
Gius. Garibaldi
Haguro
Hampshire
Helena
Hermes
Hogue
Houston
Huron
Indianapolis
Infanta M. Teresa
Java
Jingyuan
Jintsu
Juneau
Kaiser Joseph I
Karlsruhe
Kinu
Kléber
Komintern
Königsberg
Krasnyj Kawkaz
Kuma
Kumano
Ladoga
Maine
Mainz
Manchester
Maya
Midilli
Mogami
München
Nachi
Neptune
Northampton
Nürnberg (1916)
Pallada
Pathfinder
Penguin
Perth
Pioneer
Prinz Adalbert
Prinz Eugen
Quincy
Raleigh
Rochester
Rostock
Sakawa
San Diego
Scharnhorst
Schurz
Strasbourg II
Sydney
Thames
Undine
Vincennes
Vizcaya
Warrior
Wiesbaden
Wilkes-Barre
Zenta
Zhiyuan

Położenie stępki 20.10.1885
Wodowanie 29.09.1886
W służbie od 23.07.1887
Modernizacje -
Zatopiony 17.09.1894
Typ Zhiyuan, liczba jednostek w typie 2
Wyporność 2 300 ts
Wymiary d-82 s-12 z-4,6 m
Uzbrojenie 3x200, 6x150, 8x47 mm
Pancerz pp 100-76 mm
Prędkość maks. 18 w
Załoga 260

l

Krążownik pancernopokładowy Zhiyuan
Picture: Chine News via Twitter
Chiny z dawna miały swoje tradycje morskie, jakkolwiek w bliższym nam okresie dziewiętnastego i dwudziestego wieku ich działalność na polu marynarki wojennej nie była nawet w porównaniu tak znacząca, jak w przypadku wielu innych krajów. W pewnej jednak chwilo, a dokładniej pod koniec panowania dynastii Quing (1644-1912) cesarstwo podjęło kroki dla unowocześnienia floty. Jednym z pierwszych działań było zamówienie w Europie czterech krążowników, dwóch pancernopokładowych i dwóch pancernych. Taki właśnie wybór wiązał się z dyskusjami w samych Chinach, na którą z tych klas postawić. Wysłany do Europy w celu złożenia zamówień Li Hongzhang, wicekról prowincji Zhili, uznał za najwłaściwsze pozyskanie okrętów obu rodzajów dla porównania ich w normalnej eksploatacji. W późniejszych latach Chiny pozyskały jeszcze pięć krążowników pancernopokładowych i trzy lekkie, z których ostatnim był Chongqing (według innej transkrypcji Chung King), brytyjski krążownik typu Arethusa, ex HMS Aurora, zakupiony w 1948 roku.

Zhiyuan (według innej transkrypcji Chih Yuen) należał do wspomnianej powyżej czwórki zamówionych przez Chiny nowych krążowników i reprezentował typ krążownika pancernopokładowego. Powstał w brytyjskiej stoczni Armstrong Whitworth jako jeden z dwójki rodzeństwa. Reprezentował podejście, które zostało jakiś czas później porzucone - montowania sporej liczby dział względnie sporego kalibru na raczej niewielkim kadłubie, co nie utrzymało się w chwili, gdy pojawiły się nowe konstrukcje szybkostrzelnych dział o mniejszym kalibrze. Jego bliźniacza jednostka Jingyuan (według innej transkrypcji Ching Yuen), została ukończona niemal w tym samym czasie. Także brała udział w bitwie u ujścia Yalu, wszelako zdołała ją przetrwać. Uległa samozatopieniu (z poważnym uszkodzeniem okrętu) na początku następnego roku, w kolejnym zaś została podniesiona z płycizny i złomowana.


Zhiyuan idący z pełną prędkością
Picture: XINHUA via China Daily
l


Zhiyuan idący z pełną prędkością
Picture: China.org.cn

Wszystkie cztery krążowniki, zamówione w owym okresie, osiągnęły stan gotowości latem 1887 i w sierpniu spotkały się niedaleko Portsmouth (krążowniki pancerne z tego zamówienia budowane były w niemieckich stoczniach). W towarzystwie również wówczas zbudowanego torpedowca wyruszyły we wrześniu do Chin, zaś dowódcą zespołu był admirał William M. Lang, wcześniej służący w Royal Navy, ale od paru lat już cesarski oficer. Załogi były jednak w większości chińskie. Na miejsce wszystkie okręty dotarły w listopadzie. W następnym roku szary dotąd Zhiyuan został przemalowany w sposób typowy dla ery wiktoriańskiej - z czarnym kadłubem, białymi nadbudówkami i beżowymi kominami. W maju 1889 roku złożył wizytę we Władywostoku, po drodze zatrzymując się jeszcze w kilku innych portach (chińskich oraz koreańskich).
Pierwszą i jedyną akcją zbrojną, w której krążownik wziął udział, była bitwa u ujścia rzeki Yalu podczas I wojny chińsko japońskiej. Do walki doszło w chwili, gdy kotwicząca w ujścia Yalu Jiang chińska flota została zaskoczona przez silny zespół japoński, którego trzonem było osiem krążowników pancernopokładowych. Były to jednostki nowocześniejsze od tego czym dysponował chiński dowódca, przyjął on jednak wyzwanie. Klasyczna walka manewrowa zakończyła się jego klęską i stratą pięciu okrętów oraz ponad 850 zabitych (ofiary przeciwnika ograniczyły się do czterech okrętów uszkodzonych). Japonia zyskała w ten sposób swobodę działania na morzu, zaś Flota Mórz Północnych (chińska), po okresie poszukiwania winnych przegranej, i tak została unicestwiona ostatecznie w styczniu następnego roku.

Walka Zhiyuana podczas tej bitwy przeszła do legendy, podsycanej jeszcze oficjalnie za czasów Chińskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. Działał w jej trakcie w parze razem z jednostką siostrzaną i razem zdołały nawet uszkodzić atakującą je korwetę Hiei. W trakcie pojedynku oddaliły się jednak mocno od głównych sił, czym zwróciły na siebie uwagę jednego z dwóch japońskich dywizjonów krążowników i szybko znalazły się pod ostrzałem aż czterech jednostek. Jingyuen zdołał się wyrwać, ale wielokrotnie trafiony Zhiyuan zaczął nabierać przechyłu. Jego kapitan wydał rozkaz staranowania najbliższego japońskiego okrętu, ale zabrakło już na to czasu. W trakcie manewru doszło na krążowniku do silnej eksplozji, po której zatonął. Przeważały opinie, że to własne torpedy krążownika wybuchły, trafione pociskiem, jednak stan wraku sugeruje, iż Zhiyuan został jednak storpedowany.


Ukończona w 2016 roku replika Zhiyuan w skali 1:1
Picture: Chine News via Twitter
Walka krążownika została później uznana za przykład bohaterskiej postawy, co stworzyło dobre warunki dla podsycania związanej z nim legendy. Dodatkowym elementem była opowieść o kapitanie, który wedle opowieści chciał pójść na dno razem ze swoim okrętem, niemniej jego pies, także obecny na pokładzie, podjął desperacką próbę ratowania swojego pana. Próbę nieudaną, gdyż ostatecznie obaj zginęli. Opowieść ta zdaje się mieć kilka wersji (jak to zwykle bywa z legendami), z których żadna nie wspomina, iż wedle bardziej rzeczowych relacji kapitan Deng wcześniej spanikował i porzucił stanowisko na pomoście bojowym. Nawiasem mówiąc, można napotkać też odmienne relacje z samej bitwy - w tym i taką, która utrzymuje, iż żadna próba taranowania nie miała miejsca a Zhiyuan błąkał tylko bez specjalnego celu, nie mając już nikogo za sterem. W tym kontekście odnalezienie wraku dało szansę na weryfikację niektórych szczegółów.
l
Pierwsza próba odszukania wraku krążownika miała zapewne miejsce w wykonaniu Japończyków już w rok po bitwie, ale zakończyła się niepowodzeniem. Istnieją też przekazy na temat zlokalizowania wraku przez miejscowych rybaków, przy czym jeden z nich miał wydobyć szczątki ludzkie, znalezione w sterówce. Uznał je za należące do kapitana okrętu, chociaż nie pokrywało się to z relacjami na temat jego śmierci. Pomimo to kości zostały uroczyście pochowane na wyspie Dalu, zaś grób owego nieznanego marynarza stał się nawet w XXI atrakcją turystyczną. Zachowały się też relacje podające, iż japońska marynarka wojenna zainteresowała się ponownie wrakami w tym rejonie w 1937, zaś rok później dokonała częściowej rozbiórki Zhiyuana, pozyskując z niego sporo stali. Wprawdzie brak na to potwierdzenia w źródłach japońskich, niemniej stan wraku, który jest zdecydowanie niekompletny, zdaje się potwierdzać, iż rzeczywiście tak było.


Wrak stał się stanowiskiem archeologicznym
Picture: Chinese Archeology


Jeden z bulajów z wraku Zhiyuan
Picture: China.org.cn
Współczesne poszukiwania wraku rozpoczęły się w 1997 roku. Wstępnie został zlokalizowany w 2013, dwa lata później dokonano jego oficjalnej identyfikacji - na podstawie wydobytego podczas prac talerza z nazwą okrętu. Kadłub krążownika spoczywa na głębokości 20 metrów, około 10 mil morskich od portu Dandong. Lata temu musiał zostać pozbawiony wszystkich nadbudówek, przed zatonięciem doszło też na nim najpewniej do sporej eksplozji, co sugerują rozrzucone wkoło fragmenty kotła (chociaż nie była to raczej eksplozja własnej torpedy - jedna z uzbrojonych torped została odnaleziona w całości, co zdaniem odkrywców sugeruje, że wyrzutnie nie ucierpiały w ostatniej walce). W zagłębionym na trzy metry w osadach dennych wraku trafiono też na ludzkie szczątki. Krótko po identyfikacji obiektu pojawiły się sugestie jego wydobycia, niemniej jak na razie skończyło się na szeroko zakrojonych pracach wykopaliskowych, które pozwoliły na pozyskanie ze stanowiska ponad 120 cennych znalezisk. Zostały one ulokowane w specjalnym muzeum w Dandongu z zamiarem przeniesienia ich później na pokład pełnowymiarowej repliki krążownika, ukończonej w 2016 roku.
l
Krążownik Zhiyuan w Wikipedii
Informacja o identyfikacji wraku: Chinese Archeology
Opis wraku Zhiyuan: China Daily
Dłuższy tekst na temat wraku Zhiyuan i jego eksploracji: Chna Daily
Informacja o pracach archeologicznych na wraku: Archeology News Network
Jeszcze jedno doniesienie na temat wraku: Chinese Archeology
l
Copyright © 2020 by Estraven