Wojenna kartka pocztowa ze zdjęciem SMS Frauenlob
Picture: US Library of Congress, ggbain.20312

SMS Frauenlob przechodzi przez Kanał Kiloński, 1910 rok
Picture: NH 46825 Naval History and Heritage Command

Podczas bitwy jutlandzkiej został przypisany do IV Grupy Zwiadowczej, osłaniającej główne siły Hochseeflotte, jednak przez cały dzień nie miał żadnej okazji do otwarcia ognia. Pierwszy raz napotkał przeciwnika dopiero wieczorem, o 21:15, gdy jego zespół wpadł na 3. Dywizjon Lekkich Krążowników, jednak był to kontakt krótki, z którego nic nie wynikło. Dopiero później, gdy manewrujące pośród ciemności krążowniki liniowe Seydlitz i Moltke zmusiły formację do nagłej zmiany kursu dla uniknięcia kolizji, IV Grupa natknęła się nagle pośród nocy na 2. Dywizjon Lekkich Krążowników, przy czym wymiana ognia była tym razem prowadzona na bardzo bliski dystans 730 metrów. Frauenlob i pozostałe okręty zespołu wzięły na cel krążowniki HMS Southampton i HMS Dublin, które nie pozostały oczywiście dłużne. Pierwszy z nich trafił Frauenloba pociskiem kalibru 152 mm, który wzniecił pożar na pokładzie, oraz torpedą, która o 22:35 eksplodowała na lewej burcie w rufowej ćwiartce krążownika.

Dla niewielkiej i przestarzałej jednostki był to cios śmiertelny. Frauenlob natychmiast nabrał przechyłu na lewą burtę, zaś w głębi kadłuba dały się słyszeć wtórne eksplozje, spowodowane zapewne przez wypadające z lóż pociski. Krążownik zastopował, całkiem pozbawiony mocy. Niemal równocześnie ustał też ostrzał ze strony przeciwnika (oba brytyjskie krążowniki wyszły z tej walki płonące i uszkodzone). Przechył z początku narastał powoli, co dało niektórym nadzieję na uratowanie jednostki, niemniej ta w pewnej chwili gwałtownie położyła się na burtę i zaczęła tonąć. Zapewne nie zdążono nawet wydać rozkazu opuszczenia okrętu. Od eksplozji torpedy do zniknięcia krążownika pod falami upłynęło raptem kilka minut, co sprawiło, że z całej załogi, liczącej w tym rejsie 329 osób uratowało się tylko dziewięciu ludzi.

Sonarowy obraz wraku SMS Frauenlob (dziób skierowany jest w prawo)
Picture: McCartney/JD-Contractor

Pierwsza oficjalna identyfikacja wraku miała miejsce w 2000 roku w wykonaniu duńskiej ekipy, która wszakże stwierdziła przy tej okazji, że oficjalna pozycja zatonięcia krążownika nie była dokładna. Kolejne zejścia na dół miały miejsce w 2001 roku, co pozwoliło na ustalenie jego stanu zachowania, niemniej dokładny opis połączony z uzyskaniem obrazu sonarowego został sporządzony dopiero w 2015, w ramach ogólnego zainteresowania jutlandzkim pobojowiskiem przed setną rocznicą bitwy. W jego przygotowaniu brał udział Innes McCartney (który odwiedził wówczas wrak po raz drugi).

Leżący na pokładzie wraku dzwon okrętowy
Picture: FinnborgBraga

Jedno ze stanowisk dział 105 mm
Picture: FinnborgBraga

Wrak SMS Frauenlob spoczywa na głębokości 55 metrów, zasadniczo na stępce, ale z dużym przechyłem na lewą burtę. Wydaje się, że szczątki okrętu nie były wcześniej odwiedzane przez złomiarzy, w każdym razie nie zaobserwowano na nim zniszczeń typowych dla ich działalności, chociaż nadbudówki i niektóre partie kadłuba uległy przez sto lat znacznej degradacji. Część dział spoczywa na dnie obok okrętu, podobnie jak i dobrze rozpoznawalny główny maszt (po lewej burcie w rufowej części). Dobrze zachowane jest samo zakończenie rufy ze sterem i wystającą ponad osady denne prawoburtową śrubą. W prawej burcie widoczne są szczeliny, przez które daje się dostrzec drewniany stelaż umieszczony pod blachami poszycia. Spora część pokładu zapadła się, pozwalając ujrzeć między innymi mocno zrujnowaną kotłownię, zaś w jednym miejscu, 25 metrów od rufy, otwór w pokładzie sięga aż do kilu jednostki (McCartney przypuszcza, że mógł on powstać na skutek wybuchu torpedy, która na tej mniej więcej wysokości trafiła w lewą burtę). Ponadto wkoło wraku i pośród rumowiska pokładu wciąż można trafić na szczątki poległych członków załogi krążownika...

Wydobyty z wraku w 2001 roku i odrestaurowany dzwon SMS Frauenlob w muzeum Marine-Ehrenmal Laboe w Kilonii
Picture: yetdark Flickr

Wraki bitwy jutlandzkiej
Rozegrana w dniach 31 maja - 1 czerwca 1916 roku w pobliżu duńskiego wybrzeża Jutlandii bitwa była największym w historii spotkaniem bojowym ciężkich okrętów artyleryjskich, drednotów i krążowników liniowych. Przez wielu uważana do dziś za nierozstrzygniętą, kosztowała jednak życie blisko dziewięciu tysięcy ludzi i zakończyła się zatopieniem 25 jednostek, wśród których znalazły się 4 krążowniki liniowe, 1 predrednot, 3 krążowniki pancerne i 4 lekkie krążowniki. Wraki tych okrętów znajdują się nadal w różnym stanie zachowania na dnie Morza Północnego.