Krasnyj Kawkaz (1916) |
l |
|
|
Położenie stępki
31.10.1913
Wodowanie 21.06.1916
W służbie od 25.01.1932
Modernizacje 1940
Zatopiony 21.11.1952
Typ Admirał Nachimow, liczba jednostek w typie 4 (uk.
2) |
Wyporność 7
560, pełna 9 030 ts
Wymiary d-169,5 s-15,7 z-6,6 m
Uzbrojenie 4x180, 8x100, 4x45 mm
Pancerz pb 76-25, pp 40-20 mm
Prędkość maks. 29 w
Załoga 878
|
|
l
|
|
Krążownik Krasnyj Kawkaz w latach
trzydziestych
Picture: Wikimedia
|
Gdy z końcem pierwszego dziesięciolecia XX wieku
krążowniki pancernopokładowe zaczęły odchodzić do lamusa na rzecz
koncepcji szybkiego i lekko opancerzonego krążownika, napędzanego
już nie maszyną parową a turbinami, Rosja także zaczęła planować
budowę podobnych okrętów. Do 1913 roku zatwierdzono i rozpoczęto
budowę ośmiu lekkich krążowników, ujętych w dwóch mocno pokrewnych
typach, przy czym cztery miały służyć we Flocie Bałtyckiej, cztery
we Flocie Czarnomorskiej. Pierwszym był typ Swietłana (przeznaczony
na Bałtyk), drugim czarnomorski Admirał Nachimow. Wyszło jednak
inaczej. Wszystko, co działo się w kolejnych latach, czyli I wojna
światowa, a w Rosji także rewolucja, wojna domowa i działania interwentów
sprawiło, że w czasach carskich żaden z tych okrętów nie został
ukończony. Do tematu powrócono dopiero w okresie władzy radzieckiej,
a i to nie od razu i jedynie w ograniczonym wymiarze. Z typu Swietłana
ukończono tylko jeden okręt, wprowadzony do służby dopiero w 1928
roku jako Krasnyj Krym. Z pozostałych trzech jednostek dwie
przebudowano na zbiornikowce, jedna zaś, Woroszyłow (ex Admirał
Butakow), zwodowana już w 1916 roku, w ogóle nie została ukończona.
Jej służący za falochron u ujścia Newy kadłub zezłomowano w 1952
roku.
|
Cztery czarnomorskie jednostki miały
nieco więcej szczęścia, gdyż aż dwie z nich trafiły ostatecznie
do służby. Oprócz Admirała Łazariewa, przemianowanego na
Krasnyj Kawkaz, ukończono także krążownik Admirał Nachimow,
który otrzymał nową nazwę
Czerwona Ukraina. Ukończony został według oryginalnych planów,
wchodząc ostatecznie do służby w 1927 roku. Chociaż przestarzały
z racji archaicznego projektu, i tak okazał się wówczas najnowocześniejszą
jednostką Floty Czarnomorskiej. Zatopiony przy nabrzeżu podczas
bombardowania w 1941 roku, posłużył później za źródło uzbrojenia,
wykorzystanego głównie przy obronie Sewastopola, jak i części przydatnych
jego półbliźniakowi (objęło to między innymi śrubę napędową oraz
dwa stanowiska dział 100 mm). W 1952 roku został osadzony na mieliźnie
jako cel i spoczywa tam do dzisiaj. Kadłuby pozostałych dwóch okrętów
(Admirał Korniłow i Admirał Istomin)
zostały pocięte na złom w latach 1922-27.
|
Krążownik Krasnyj Kawkaz w latach trzydziestych
Picture: Wikimedia
|
|
l
|
|
Losy krążownika Admirał Łazariew były
podobne, jak jego rodzeństwa. Budowa, jakkolwiek z początku przebiegała
sprawnie, wraz z wybuchem I wojny światowej zaczęła spowalniać,
co wiązało się w pierwszym rzędzie z niemożnością uzyskania części
zespołu napędowego, które miały zostać zaimportowane z Wielkiej
Brytanii. Zwodowany z niejakimi problemami kadłub (który zaciął
się był na pochylni), musiał czekać następnie ponad piętnaście lat,
zanim pojawiła się realna szansa na ukończenie okrętu. W tym czasie
zmieniał kilka razy właścicieli, wśród których byli i Niemcy, i
Biali i władze Ukrainy, które formalnie wcieliły nawet kadłub do
swojej floty, nadając mu nazwę Hetman Petro Doroszenko.
|
Krążownik Krasnyj Kawkaz krótko po wprowadzeniu
do służby
Picture: Wikimedia
|
Szczęśliwie nieukończony krążownik
przetrwał bez szwanku wszystkie wojenne, okołowojenne i rewolucyjne
zawirowania, trafiając ostatecznie w ręce władzy radzieckiej, która
w 1924 roku zdecydowała, że budowa okrętu będzie kontynuowana (i
wtedy też zmieniono mu nazwę na Krasnyj Kawkaz). Tyle, że
w tym przypadku postanowiono dokonać szeregu zmian w projekcie.
Prace i spory nad kształtem owych zmian trwały do 1927 roku. Zasadnicze
znaczenie miało wśród nich zwiększenie kalibru dział artylerii głównej,
jednak wczesne propozycje, iżby zamiast armat 100 mm wyposażyć okręt
5 nowych dział 180 mm albo 8 dział 203 mm (zdjętych te starych jednostek
Floty Bałtyckiej) w dwudziałowych wieżach, zostały odrzucone jako
nazbyt obciążające kadłub, zaprojektowany jednak dla lekkiego krążownika
i wymagający w takim razie solidnego wzmocnienia.
|
Ostateczny projekt, bez drogiego przerabiania
kadłuba, przewidywał cztery działa kalibru 180 mm oraz rezygnację
z dział kazamatowych i burtowych 130 mm na rzecz dział 100 mm. Prace
rozpoczęto w kwietniu 1927 od wprowadzenia kadłuba do doku i oczyszczenia
go z rdzy. Termin ukończenia okrętu był później parę razy przesuwany,
ale w styczniu 1932 roku krążownik wszedł w końcu do służby jako
ostatni okręt z czasów carskich, dokończony w okresie Związku Radzieckiego.
Dodatkowo należy wspomnieć, że jakkolwiek we flocie radzieckiej
pozostał do końca lekkim krążownikiem, formalnie zmienił grupę przynależności
i od 1930 roku był międzynarodowo zaliczany do ciężkich krążowników
z racji posiadania dział kalibru większego, niż 152 mm. Tak jest
też zazwyczaj traktowany we współczesnych źródłach. Ledwie kilka
miesięcy po wejściu w skład floty Krasnyj Kawkaz zderzył
się z krążownikiem
Komintern, co wymusiło powrót do stoczni. Do wybuchu wojny
odbył jeden rejs wizytowy po Morzu Śródziemnym, zaś od chwili włączenia
się ZSRR do konfliktu, wykonywał zadania minowe, transportowe i
wspierające, wspomagając swoją artylerią wojska lądowe, między innymi
podczas operacji kerczeńsko-teodozyjskiej (próby odbicia Krymu).
Wówczas dał też znać o sobie problem związany z małą żywotnością
dział kalibru 180 mm, które wiosną 1943 roku całkiem przestały nadawać
się do użytku.
|
Krążownik Krasnyj Kawkaz
Picture: KafaNews
|
Wcześniej, wiosną i latem 1942 roku, okręt musiał
przejść remont po uszkodzeniach odniesionych na skutek bombardowania
w Teodozji, i wtedy to wzmocniono jego uzbrojenie działami pozyskanymi
z półbliźniaka. Po powrocie do służby brał udział w walkach tylko
do lata 1943. Po wojnie przeszedł jeszcze jeden remont podstawowych
systemów, po czym w 1947 został przemianowany na okręt szkolny.
Pełnił tę funkcję przez dwa lata, w 1949 pozbawiony ostatecznie
uzbrojenia i wycofany ze służby jako "okręt doświadczalny"
w składzie Brygady Okrętów Doświadczalnych, stacjonującej w Teodozji.
W praktyce oznaczało to między innymi przeznaczenie do doświadczeń
z nowymi typami uzbrojenia. W listopadzie 1952 krążownik wyszedł
o własnych siłach w morze, stopując kilkadziesiąt kilometrów od
Teodozji, gdzie po zdjęciu załogi został zatopiony pociskiem przeciwokrętowym,
wyniesionym przez ciężki bombowiec Tu-4K. Zastosowano przy tym pocisk
skrzydlaty typu KS-1 Kometa, oparty w dużym stopniu na konstrukcji
myśliwca MiG-15 i napędzany silnikiem turboodrzutowym. Jak podano
w relacjach, jeden taki pocisk trafił okręt między kominami, i chociaż
w pierwszej chwili wydawało się, że nic z tego nie wyniknie, dwanaście
minut później krążownik ostatecznie zatonął.
|
|
l
|
|
Sonogram spoczywającego na lewej burcie wraku
krążownika Krasnyj Kawkaz, widok od części dennej
Picture: CPI via tsushima.su
|
Najstarsza wzmianka o próbie odszukania wraku
krążownika pochodzi z 2004 roku, kiedy miała miejsce wyprawa na
pokładzie jednostki Friegat. Jej załoga zlokalizowana sonarowo
w rejonie przylądka Opuk duży obiekt na głębokości 50-70 metrów,
przy czym podane współrzędne sugerowały miejsce odległe około 10
kilometrów od brzegu. Drugie podejście miało miejsce w 2015 roku,
tym razem w wykonaniu Centrum Badań Podwodnych, przynależnego do
Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. W lipcu tego samego roku
przedstawiono sonogramy znaleziska wraz z informacją, że wrak znajduje
się na średniej głębokości 53 metrów (z maksymalnym wzniesieniem
ponad poziom dna na 10 metrów), przy czym kadłub pozostał w całości
i spoczywa na lewej burcie raczej bliżej przylądka Czauda, odległego
o 30 km od przylądka Opuk (co jest jednak bardzo bliskie wcześniej
wspomnianej pozycji). Niezależnie od tego w Teodozji znajduje się
od 1975 roku, jako element pomnika przy ulicy Gorkiego, kotwica
krążownika Krasnyj Kawkaz, utracona przez okręt przy brzegu
podczas operacji kerczeńsko-teodozyjskiej w grudniu 1941, po latach
odszukana i podniesiona z dna.
|
Sonogram wraku krążownika Krasnyj Kawkaz
Picture: CPI via tsushima.su
|
|
l
|
Krążownik Krasnyj Kawkaz
w Wikipedii
Informacja o poszukiwaniach wraku w 2004 roku: Forum
Tetis
Zapowiedź wyprawy Centrum Poszukiwań Podwodnych w 2015 roku:
KafaNews
Informacja o wynikach owej wyprawy i lokalizacji wraku krążownika Krasnyj
Kawkaz:
Tsushima Forum
|
l |
Copyright © 2020
by Estraven
|