DKM Admiral Graf Spee
l
 
Indeks

Aktualnosci
Capital Ships

Nieco historii
Utracone K

Aboukir
Adm. Graf Spee
Adm. Nachimow
Alb. da Barbiano
Alb. da Giussano
Alm. Oquendo
Amphion
Argyll
Armando Diaz
Ashigara
Astoria
Atlanta
Black Prince
Blas de Lezo
Blücher (1908)
Blücher (1937)
Bremen
Brummer
Canberra
Card. Cisneros
Cassandra
Cezare Rossarol
Charleston
Charybdis
Chokai
Cöln (1909)
Cöln (1916)
Cressy
Cristóbal Colón
Curacoa
Curlew
Czerw. Ukraina
Defence
De Ruyter
Dmitrij Donskoj
Dragon
Drake
Dresden (1907)
Dresden (1917)
Durban
Edinburgh
Elbing
Emden
Exeter
Falmouth
Frankfurt
Frauenlob
Friedrich Carl
Furutaka
G. d. Bande Nere
Gius. Garibaldi
Haguro
Hampshire
Helena
Hermes
Hogue
Houston
Huron
Indianapolis
Infanta M. Teresa
Java
Jingyuan
Jintsu
Juneau
Kaiser Joseph I
Karlsruhe
Kinu
Kléber
Komintern
Königsberg
Krasnyj Kawkaz
Kuma
Kumano
Ladoga
Maine
Mainz
Manchester
Maya
Midilli
Mogami
München
Nachi
Neptune
Northampton
Nürnberg (1916)
Pallada
Pathfinder
Penguin
Perth
Pioneer
Prinz Adalbert
Prinz Eugen
Quincy
Raleigh
Rochester
Rostock
Sakawa
San Diego
Scharnhorst
Schurz
Strasbourg II
Sydney
Thames
Undine
Vincennes
Vizcaya
Warrior
Wiesbaden
Wilkes-Barre
Zenta
Zhiyuan

Położenie stępki 01.10.1932
Wodowanie 30.06.1934
W służbie od 06.01.1936
Modernizacje -
Zatopiony 17.12.1939
Typ Deutschland, liczba jednostek w typie 3
Wyporność 14 890, pełna 16 020 ts
Wymiary d-186 s-21,65 z-7,34 m
Uzbrojenie 6x283, 8x150, 14x88 mm
Pancerz pb 80, pp 45-17 mm
Prędkość maks. 28,5 w
Załoga 1150

l

Admiral Graf Spee na kanale La Manche w 1939 roku.
U.S. Naval Historical Center Photograph # 80973
Jednostki typu Deutschland powstały jako kompromisowa alternatywa dla pancerników, których Niemcom przez szereg lat nie wolno było budować skutkiem ograniczeń nałożonych przez zwycięską koalicję po pierwszej wojnie światowej. Plan zakładał budowę pięciu takich jednostek, mających sporo wspólnego z nie tak dawnymi jeszcze krążownikami pancernymi, niemniej ostatecznie dwie z nich powstały już jako niemal pełnowymiarowe drednoty typu Scharnhorst. Trzy wprowadzone do służby zostały szybko okrzyknięte przez prasę "pancernikami kieszonkowymi", co chociaż brzmiało chwytliwie, nie miało nic wspólnego z rzeczywistością, wziąwszy chociażby pod uwagę ich pancerz burtowy o grubości 80 milimetrów. Zaprojektowane głównie do zwalczania żeglugi handlowej, dały impuls do rozpoczęcia kolejnego, chociaż już tylko kilkuletniego wyścigu w budowie szybkich pancerników, zdolnych do przechwycenia podobnych korsarzy.

Admiral Graf Spee w połowie 1939 roku
Picture: Naval History and Heritage Command via Wikimedia

Admiral Graf Spee na przełomie lat 1936/1937
Picture:
Naval History and Heritage Command via Military Images
Pozostałe dwie jednostki miały nieco dłuższą karierę, przy czym Deutschland zdołał nawet przetrwać wojnę, chociaż po drodze (w styczniu 1940), z przyczyn propagandowych, zmieniono mu nazwę na Lützow. Osadzony na dnie w Kanale Piastowskim i przejęty następnie przez stronę radziecką został wykorzystany po podniesieniu z dna do eksperymentów z ciężkimi bombami lotniczymi, nie tyle jednak zrzucanymi nań, co detonowanymi na pokładzie. Z mocno uszkodzoną częścią dziobową zatonął 22 lipca 1947 roku (co zostało nawet udokumentowane), chociaż nie jest jasne, gdzie do tego doszło. Wedle dostępnych danych ma spoczywać na Bałtyku na głębokości ponad stu metrów, co przy niezbyt długim czasie jego holowania ze Świnoujścia sugeruje dwie możliwe lokalizacje: okolicę Bornholmu albo Zatokę Gdańską, przy czym to drugie miejsce wydaje się za sprawą ówczesnych realiów politycznych bardziej prawdopodobne. Admiral Sheer zakończył żywot w Kilonii, podczas bombardowania 9 kwietnia 1945 roku. Trafiony przewrócił się do góry dnem w basenie portowym. Kadłub został częściowo złomowany zaraz po wojnie, resztę zaś zasypano gruzem podczas budowy nowego nabrzeża. Wedle zgodnych całkiem doniesień pozostawiona na miejscu część wraku tkwi tam pod ziemią do dzisiaj.
l

Admiral Graf Spee po zamozatopieniu, 17 grudnia 1939.
Photograph A 6 from the collections of the Imperial War Museums
Niektórzy mawiają, że historia lubi się powtarzać, i jakkolwiek trudno o jakąś regułę w tej materii, w przypadku Grafa Spee zaiste doszło do swoistej powtórki, mocno kojarzącej się z wydarzeniami z początku I wojny światowej, kiedy to Royal Navy zmobilizowała spore siły dla zniszczenia eskadry dalekowschodniej admirała Grafa Spee i dokonała tego ostatecznie na południowym Atlantyku, w rejonie Falklandów. Wybuch II wojny światowej zastał krążownik w rejonie Wysp Kanaryjskich, skąd udał się niebawem dalej na południe celem prowadzenia działalności korsarskiej. Dla aliantów było to nie do zaakceptowania, skutkiem czego z początkiem października 1939 wydzielono aż osiem grup poszukiwawczych, mających zneutralizować zagrożenie. Nie nastąpiło to jednak prędko, gdyż jedna z nich napotkała krążownik dopiero 13 grudnia. Była to grupa złożona z ciężkiego krążownika HMS Exeter i dwóch lekkich, HMS Ajax i HMS Achilles.

Montevideo, 17 grudnia 1939.
Picture: thewarillustrated.info

Wypalony wrak krążownika.
Picture: maritimequest.com
Ich starcie było długie i nie do końca wyrównane, zważywszy na znacznie większy kaliber dział artylerii głównej niemieckiego okrętu. Ponieważ jednak nie był on pancernikiem, nawet pociski kalibru 203 i 152 milimetry były w stanie poczynić na nim szkody. Szczególnie ważyło to w sytuacji, gdy od własnych baz dzieliły okręt tysiące kilometrów i każde ograniczenie jego sprawności mogło utrudnić albo uniemożliwić powrót na europejskie wody. Walka nie przyniosła rozstrzygnięcia, i chociaż Exeter wyszedł z niej dość postrzelany, Admiral Graf Spee też został trafiony ponad 70 razy, stracił 36 zabitych i 60 rannych. Uszkodzenia nie były wprawdzie fatalne, ale okoliczności zrobiły swoje. Po niejakich dywagacjach dowódca zdecydował o zatopieniu okrętu (który schronił się tymczasem w Montevideo). Doszło do tego wieczorem 18 grudnia na płyciznach u ujścia rzeki La Plata. Palący się i zdemolowany ładunkami wybuchowymi wrak osiadł na dnie, przy czym kadłub nie skrył się nawet w pełni pod wodą, o nadbudówkach nie wspominając.
l

Stan wraku krążownika z początkiem XXI wieku.
Picture: Thomas Schmid-Graf Spee Project
Leżący na głębokości 11 metrów wrak został całkiem szybko spenetrowany i już w 1942 roku wydobyto jego niektóre elementy. Uczyniła to miejscowa spółka, zakupiwszy uprzednio od rządu Niemiec prawa do złomowania jednostki. Była ona jednak "przykrywką" dla działań brytyjskich, chociaż Admiralicja kwękała na sumę, jaką trzeba było wyłożyć. Wśród pozyskanych części znalazł się między innymi radarowy dalmierz - dla zbadania całkiem niezłej celności artylerii krążownika i opracowania środków zaradczych. Zajmował się tym zespół kierowany przez Freda Hoyle'a, astronoma i zarazem pisarza SF, w tamtym czasie zatrudnionego przy pracach nad rozwojem radaru. Sam dalmierz trafił ostatecznie jako eksponat na jeden z placów przy porcie Montevideo, zaś rozpadający się z wolna wrak zaczął z latami osiadać w podatnym, piaszczystym podłożu, aż ostatecznie nic nie zdradzało jego obecności tuż pod powierzchnią wody.
Ponowne podejście do tematu złomowania krążownika miało miejsce w 1997 roku (kiedy wydobyto jedno z dział 152 mm, obecnie w muzeum), potem zaś w latach 2004-2006, gdy podniesiono z pomocą dźwigu jeden z elementów nadbudówek oraz jeszcze kilka innych części, w tym hitlerowskiego orła z rufy okrętu. Ostatecznie - po żywych protestach Niemiec - orzeł został usunięty z powydobywczej ekspozycji i jako nazistowska pamiątka trafił do magazynu, miast na aukcję (wedle wyceny inwestorów przedsięwzięcia miał być wówczas wart około 12 milionów Euro). Budząca coraz większe kontrowersje (tak historyczne, jak i prawne) akcja została koniec końców przerwana, zaś w 2009 roku prezydent Urugwaju podpisał dekret zakazujący dalszych prac na wraku. Obecnie, pominąwszy trwające wciąż spory o orła z rufy oraz samo podejście i prawa do szczątków okrętu (którego rola i historia jest pamiętana w Ameryce Południowej znacznie lepiej chyba, niż w Europie), wrak praktycznie zniknął już z oczu, ostatecznie wchłonięty przez piaski i osady denne.
l
Opis bitwy u ujścia La Platy: Wikipedia
BBC o "pamiątkach" z wraku: BBC
Krótki tekst o samozatopieniu krążownika: The War Illustrated
Artykuł o próbach podnoszenia fragmentów wraku: NBC News
Perypetii z orłem z krążownika ciąg dalszy Daily Mail
l
Copyright © 2018, 2020 by Estraven