HMAS Perth (1934)
l
 
Indeks

Aktualnosci
Capital Ships

Nieco historii
Utracone K

Aboukir
Adm. Graf Spee
Adm. Nachimow
Alb. da Barbiano
Alb. da Giussano
Alm. Oquendo
Amphion
Argyll
Armando Diaz
Ashigara
Astoria
Atlanta
Black Prince
Blas de Lezo
Blücher (1908)
Blücher (1937)
Bremen
Brummer
Canberra
Card. Cisneros
Cassandra
Cezare Rossarol
Charleston
Charybdis
Chokai
Cöln (1909)
Cöln (1916)
Cressy
Cristóbal Colón
Curacoa
Curlew
Czerw. Ukraina
Defence
De Ruyter
Dmitrij Donskoj
Dragon
Drake
Dresden (1907)
Dresden (1917)
Durban
Edinburgh
Elbing
Emden
Exeter
Falmouth
Frankfurt
Frauenlob
Friedrich Carl
Furutaka
G. d. Bande Nere
Gius. Garibaldi
Haguro
Hampshire
Helena
Hermes
Hogue
Houston
Huron
Indianapolis
Infanta M. Teresa
Java
Jingyuan
Jintsu
Juneau
Kaiser Joseph I
Karlsruhe
Kinu
Kléber
Komintern
Königsberg
Krasnyj Kawkaz
Kuma
Kumano
Ladoga
Maine
Mainz
Manchester
Maya
Midilli
Mogami
München
Nachi
Neptune
Northampton
Nürnberg (1916)
Pallada
Pathfinder
Penguin
Perth
Pioneer
Prinz Adalbert
Prinz Eugen
Quincy
Raleigh
Rochester
Rostock
Sakawa
San Diego
Scharnhorst
Schurz
Strasbourg II
Sydney
Thames
Undine
Vincennes
Vizcaya
Warrior
Wiesbaden
Wilkes-Barre
Zenta
Zhiyuan

Położenie stępki 26.06.1933
Wodowanie 27.07.1934
W służbie od 15.06.1936
Modernizacje > RAN 29.06.1939
Zatopiony 01.03.1942
Typ Leander [Amphion], liczba jednostek w typie 8
Wyporność 6 830, pełna 8 940 ts
Wymiary d-171,4 s-17,285 z-4,65/5,26 m
Uzbrojenie 8x152, 8x102, 12x12,7 mm
Pancerz pb 76-25, pp 25,4 mm
Prędkość maks. 31,7 w
Załoga 646-681

l

HMAS Perth na jeziorze Gatun podczas przejścia przez Kanał Panamski 2 marca 1940 roku
Official U.S. Navy photo NH 57860 from the U.S. Navy Naval History and Heritage Command via Wikipedia.
Lekkie krążowniki typu Leander były pierwszą z kilku serii jednostek tej klasy w Royal Navy budowanych jako krążowniki w pełni uniwersalne, gdyż w tym samym czasie zaprzestano w UK projektowania ciężkich krążowników (uzbrojonych w działa kalibru 203 mm) na rzecz lżejszych i tańszych okrętów, mających jednak wypełniać dokładnie te same funkcje, związane przede wszystkim z ochroną żeglugi handlowej. Typ Leander miał przez to nieco wspólnego z ostatnimi ciężkimi krążownikami Royal Navy typu York i ustanowił pewien standard rozwijany następnie do okresu krótko po II wojnie światowej. Trzy z ośmiu jednostek zostały zakupione przez Royal Australian Navy, przy czym HMAS Sydney został przez nią przejęty jeszcze przed końcem budowy, natomiast HMAS Perth (ex HMS Amphion) i HMAS Hobart (ex HMS Apollo) przeszły na stan Royal Australian Navy odpowiednio w 1939 i 1938 roku. Wszystkie trzy należały do podtypu Amphion.
l

HMAS Perth w jednym z portów śródziemnomorskich w kwietniu 1941 roku
Picture: Australian War Memorial, ID Number: 006615 via Wikipedia
Po przejęciu przez RAN krążownik najpierw skierował się jako reprezentant Australii do Stanów Zjednoczonych, gdzie w Nowym Jorku odbywała się akurat Wystawa Światowa. Doszło tam do niejakiego buntu załogi związanego z zasadami schodzenia na ląd, szybko jednak i pokojowo rozwiązanego. W chwili wybuchu II wojny światowej HMAS Perth znajdował się w drodze do Wenezueli i jako jedyny na obszarze Karaibów krążownik Brytyjskiej Wspólnoty Narodów podjął zaraz służbę patrolową, którą kontynuował do marca 1940 roku. Potem przeszedł przez Kanał Panamski i z końcem miesiąca dotarł do Australii. W styczniu 1941 roku został skierowany na Morze Śródziemne, gdzie zluzował w służbie europejskiej HMAS Sydney. Osłaniał w tym czasie konwoje na Maltę i do Grecji, wziął udział w bitwie pod Matapanem i obronie Krety. Gdy w sierpniu 1941 roku zastąpił go na Morzu Śródziemnym HMAS Hobart, okręt powrócił na wody australijskie, gdzie do końca stycznia 1942 roku pełnił głównie służbę konwojową. Wraz z początkiem lutego został przydzielony do zespołu ABDA, dowodzonego przez kontradmirała Doormana, i skierował się do jawajskiego portu Surabaja.

HMAS Perth wchodzi pierwszy raz do Zatoki Sydney, 31 marca 1940
Picture: Royal Australian Navy

HMAS Perth
Picture: Royal Australian Navy
Międzynarodowy zespół ABDA, mający bronić Jawy przed japońskimi zakusami, był w tragicznym wręcz stopniu nieprzygotowany do wypełnienia tego zadania. Niezgrany, pozbawiony osłony lotniczej i dobrego rozpoznania, a przede wszystkim słabszy od zaangażowanych w atak sił Połączonej Floty, szybko znalazł się na przegranej pozycji. Kolejne starcia z wrogiem powiększały tylko listę strat, aż 28 lutego okrojony do dwóch już tylko krążowników, HMAS Perth i USS Houston oraz jednego niszczyciela zespół zawinął do portu Batawii dla uzupełnienia zapasów i przejścia następnie przez cieśninę Sunda na południowe wybrzeże Jawy. Zapasów, tak dla załogi, jak i materiałów bojowych, nie znalazł wiele, niemniej o 19:00 wyszedł ponownie w morze. Wbrew oczekiwaniom okazało się, że cieśnina była blokowana przez japońskie siły w składzie jednego lekkiego krążownika i ośmiu niszczycieli. O 23:06 doszło do pierwszego kontaktu z przeciwnikiem i wymiany ognia artyleryjskiego. Krótko po północy oba okrążone przez japońskie niszczyciele alianckie krążowniki stały się celem dla torped. HMAS Perth otrzymał w ciągu kilku minut cztery trafienia w obie burty. Po drugim z nich zarządzono opuszczenie okrętu przez załogę i o 0:25 krążownik zatonął, kładąc się na lewą burtę. Houston poszedł pod wodę jakieś 20 minut później, podobnie jak i holenderski niszczyciel Evertsen, który był trzecią jednostką zespołu. I to był koniec zespołu ABDA. W trakcie nocnej akcji zginęło 353 ludzi oraz pokładowy kot imieniem Red Lead. Wszystkie późniejsze trudne chwile, w tym japońską niewolę, przeżyło tylko 218 z 328 osób, które zdołały opuścić tonący krążownik.
l
Wrak HMAS Perth został zlokalizowany w 1967 roku 4,8 kilometra na północny wschód od przylądka Świętego Mikołaja na głębokości około 35 metrów, z najwyższym punktem 21 metrów pod powierzchnią wody. Spoczywający na lewej burcie na równym i piaszczystym podłożu wrak był wówczas praktycznie nietknięty, jeśli nie liczyć dobrze widocznych zniszczeń spowodowanych przez pociski artyleryjskie i torpedy przeciwnika. Jego odkrywca, australijski nurek David Godwin Burchell porozumiał się wówczas z władzami Indonezji w sprawie wydobycia szeregu przedmiotów, które trafiły później do australijskich muzeów. Kolejne akcje wydobywcze przeprowadzono w na ograniczoną skalę w latach siedemdziesiątych.

Prawoburtowa podpora wału śruby HMAS Perth (2015)
US Navy photo, #151019-N-CW570-040, by Arthurgwain L. Marquez via Wikipedia

Jeden z fragmentów kadłuba naruszonych przez złomiarzy (2015)
US Navy photo, #151019-N-CW570-057, by Arthurgwain L. Marquez
Wtedy właśnie usunięto z wraku wykonane z brązu śruby i wszystkie działa kalibru 102 mm. W 1974 roku indonezyjska ekipa nurków wydobyła dzwon okrętowy, który został następnie oficjalnie, na szczeblu rządowym, podarowany Australian War Memorial. Przez następne lata wraki obu krążowników, tak Perth jak i Houston, stały się popularnymi obiektami nurkowania rekreacyjnego, reklamowanymi dość szeroko na całym świecie. I właśnie jedna z takich grup zauważyła w 2013 roku, iż część wraku zniknęła. Złomiarze usunęli większość nadbudówek, przednie wieże dział 152 mm, katapultę, lewoburtowy dźwig i pokład dziobowy. Informacja o tym została szeroko rozkolportowana i wywołała żywe reakcje, zwłaszcza że wrak jest grobem wojennym (chociaż nie jest od tej akurat strony chroniony prawnie). Zaczęły się wysiłki dyplomatyczne mające na celu ocalenie reszty szczątków przed dalszym szabrem i zniszczeniem.
W tej sytuacji szereg oficjalnych instytucji, głównie australijskich, począwszy od Royal Australian Navy czy Australian National Maritime Museum rozpoczęło starania dla zorganizowania kompleksowego badania wraku, które z przyczyn politycznych zaczęło być realizowane dopiero w 2016 roku, kiedy wykonano wstępny zwiad sonarowy. Wcześniej, już w październiku 2015 roku, udało się dostać na miejsce zespołowi wysłanemu przez US Navy, który wykonał własną dokumentacji obu wraków. Wyprawa australijsko-indonezyjska powtórzyła te badania, już tylko w odniesieni do wraku HMAS Perth, w dniach od 14 do 17 maja 2017 roku. Odbyło się to pod patronatem wielu oficjalnych rządowych instytucji indonezyjskich, zaś skład ekipy był mieszany, z Australian National Maritime Museum i Pusat Penelitian Arkeologi Nasional (ARKENAS). Badania potwierdziły w pełni, iż nielegalne złomowanie miało miejsce i naruszyło w dużym stopniu integralność kadłuba (między innymi przez usunięcie prawoburtowego pasa pancernego), który jako płytko leżący podlega oczywiście silnie destruktywnym wpływom środowiska naturalnego. Niemniej w obecnej sytuacji można oczekiwać, że wrak zapadnie się wcześniej, niżby stało się bez dodatkowych zniszczeń, czyli za góra kilkanaście lat.

Pierwotny stan wraku HMAS Perth na dnie cieśniny Sunda
Picture: Photos of the Perth & Houston wrecks today (2010)
l
Siły morskie, określane zwykle jako ABDA, podlegały wspólnemu alianckiemu dowództwu (American-British-Dutch-Australian Command albo ABDACOM), które zostało powołane do istnienia 1 stycznia 1942 roku, jednak już po trzech miesiącach przestało w praktyce odgrywać jakąkolwiek rolę. Spośród kilkudziesięciu podległych mu okrętów spora część została zatopiona, z czego większość na Morzu Jawajskim, gdzie zespół ABDA został wręcz rozgromiony ze stratą pięciu krążowników i sześciu niszczycieli. W XXI wieku wraki tych właśnie okrętów zostały zaatakowane ponownie, tym razem przez złomiarzy...
l
Historia HMAS Perth na stronie Royal Australian Navy
Historia ABDACOM: Unsuccessful Band of Brothers
Artykuł odnoszący się do nielegalnego złomowania wraku HMAS Perth: HMAS Perth pillaged for scrap
Artykuł przedstawiający historię i stan wraku krążownika: The sad fate of HMAS Perth
Informacja o badaniach wraku w 2017 roku: Wreck of HMAS Perth surveyed
l
Copyright © 2018 by Estraven